Recensie: Je moet niks

Psycholoog Heidi Stiegelis schreef een praktisch en toegankelijk consumentenboek over gedragsverandering bij leefstijl.

ACT

Psycholoog Heidi Stiegelis heeft een eigen praktijk en geeft trainingen aan gezondheidsprofessionals in Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Dat is een stroming in de positieve psychologie, die uitgaat van het vergroten van de mentale flexibiliteit. Door ACT leert een cliënt te accepteren wat hij níet kan veranderen en zich juist te richten op de dingen waar hij voldoening uit kan halen of die wél werken. Cliënten leren om op een positieve manier met leefstijl om te gaan, en om daarbij te kiezen vanuit hun eigen waarden. Dit boek voor consumenten kun je lezen als een soort simpele do-it-yourself variant van ACT.

Vat van zelfwaardering

Centraal in het boek staat “Het Vat van Zelfwaardering“. Het is een model dat is ontwikkeld door therapeut Gertjan van Zessen, en dat Stiegelis nader uitwerkt in dit boek. Het Vat van Zelfwaardering is gevuld met vloeistof. Die vloeistof staat voor alles wat goed voor ons is en wat goed voor ons zorgt. Op tijd opstaan, goed eten, bewegen, vriendelijk zijn… alles wat positief is. Bij niemand is het vat voor 100 procent gevuld. Het lege gedeelte in het vat staat voor “geen eigenwaarde”. Het is alles dat zorgt voor irritatie, boosheid, ontevredenheid, zelfkritiek en slechte zelfzorg. Voorbeelden zijn snacken, teveel alcohol drinken, te laat naar bed gaan of ruzie maken.

Bij het model hoort ook een model voor het gedrag. Dit model ziet eruit als rechte spoorrails, die staan voor alles wat we hier en nu doen. Er zijn “negatieve wissels”, de kleine ongemakken die elke dag gebeuren en die op een negatieve manier aandacht vragen. Denk aan een file, regen, een ruzietje, iets kwijt zijn. Door de negatieve wissels daalt het peil in het Vat van Zelfwaardering. Er zijn ook positieve wissels: mooie dingen om ons heen, lekker koken, een compliment. Die positieve wissels vullen het Vat weer. Helaas is het brein van de mens zo “bedraad”, dat we negatieve dingen beter opmerken en dat die langer blijven hangen. Je moet je best doen om je bewust te zijn van de positieve dingen.

Kleine Goede Daden

Nu komt de truc: je kunt het Vat van Zelfwaardering vullen met Kleine Goede Daden (KGD’s). De opdracht is om driemaal per dag een bewuste, concrete actie te doen en jezelf daarvoor ook te belonen. Die expliciete beloning is volgens Stiegelis cruciaal, om eigenwaarde toe te voegen. De KGD’s doen me denken aan het boek “Kleine gewoontes” van B.J. Fogg, waarin hij ook uitgaat van superkleine acties om nieuwe gewoontes aan te leren. Hoe meer vloeistof in het Vat van Zelfwaardering, hoe gemakkelijker het wordt om steeds te vaker te kiezen voor positieve wissels en zo het gedrag voortdurend bij te sturen naar de positieve, gezonde kant. Uiteindelijk wordt het een manier van leven, aldus Stiegelis.

Praktisch en makkelijk leesbaar

Stiegelis beschrijft in het boek ook waarom gezond leven zo moeilijk is in onze maatschappij, wat persoonlijke waarden zijn en hoe gedragsverandering werkt. Ze geeft veel voorbeelden uit de praktijk en uit haar eigen leven. Dat maakt het boek redelijk gemakkelijk leesbaar, al had het hier en daar wat compacter gekund, of met iets meer structuur. Minpuntje vind ik ook dat Stiegelis soms stevig afgeeft op de werkwijze van gezondheidsprofessionals. Maar goed: al met al geeft dit boek een leuke en vooral heel toegankelijke manier om naar gedrag te kijken en om het gedrag te veranderen. Je gaat vanzelf denken ‘Heb ik mijn KGD’s voor vandaag al gedaan?’ Zo ja: schouderklopje!

Je moet niks. Heidi Stiegelis, Lannoo, ISBN 9789401493079, 190 pagina’s, € 22,99