‘Liever geen logo, dan een dat voor verwarring zorgt’

Op dinsdag 5 november overhandigden levensmiddelentechnoloog en gewichtsconsulent Michelle van Roost, voedingswetenschapper Manon van Eijsden, lector Annet Roodenburg en hoogleraar Daan Kromhout een lijst met ondertekenaars van de brandbrief over de Nutriscore aan staatssecretaris Paul Blokhuis van VWS. Van Roost en Van Eijsden zijn eigenaren van kennis- en communicatiebureau “Voedingsjungle”, met als belangrijkste doel helderheid te bieden in de jungle aan voedingsberichten en ouders te helpen bij een gezonde eetopvoeding van hun kind. Ze maken zich zorgen dat een voedselkeuzelogo zoals de Nutriscore de verwarring over gezonde voeding alleen maar vergroot. Nieuws voor diëtisten sprak erover met Van Roost.

Wat is het probleem met de logo’s en de Nutriscore?

‘VWS is in afwachting van de resultaten van het consumentenonderzoek naar 3 voedingslogo’s: Nutriscore, Keyhole en het Britse stoplichtsysteem. Keyhole is heel beperkt; dat staat wel of niet op een product, afhankelijk of het aan de criteria voldoet. Het stoplicht geeft een aantal nutriënten en kilocalorieën weer en op basis daarvan moeten mensen zelf een puzzeltje maken of ze een product wel of niet goed vinden. Dus als je die 3 naast elkaar legt, zijn de Keyhole en het stoplicht beperkt, en dan is het geen verrassing dat Nutriscore qua duidelijkheid als winnaar uit de bus komt. En aan de voorkant is het een prima logo; het is helder en in een opslag duidelijk wat de betekenis is. Het probleem met de Nutriscore zit aan de “achterkant”, in het algoritme dat bepaalt of een product als gezond of ongezond wordt beoordeeld. Producten krijgen negatieve punten voor suiker, zout en vet en het aantal calorieën. Positieve punten krijgen de producten voor de aanwezigheid van vezels, eiwitten, fruit, groente, noten en peulvruchten. Daar wordt een berekening aan gekoppeld en dan krijg je van die gekke excessen waardoor witbrood of zo’n maaltijdzakje voor bijvoorbeeld spaghetti ook een groen label kan krijgen.’

Hoe zie je dat dan terug in het logo op de verpakking?

‘Daardoor kan een product een groene A of B krijgen terwijl het helemaal niet zo gezond is. Of juist een gele C, oranje D of rode E terwijl het wel een gezonde keuze is volgens de Schijf van Vijf of de Richtlijnen gezonde voeding. Als je puur naar de Nutriscore kijkt, is diepvriespatat met kipnuggets en appelmoes een gezonde maaltijd. Er kan zelfs een energydrank of Cola Light bij, en dan zit nog alles in het groen. Terwijl producten als thee en olijfolie niet in het groen vallen. Sommige soorten zwarte thee met een smaakje krijgen minpunten vanwege een paar calorieën en geen pluspunten, dus scoort die thee niet gunstig op de Nutriscore. En olijfolie bevat te veel vet om een groen label te krijgen. Dat is natuurlijk volledig in tegenspraak met de richtlijnen die gelden in Nederland. Dat is volgens ons niet in orde, dat misleidt en verwart. Want een consument heeft niks aan zo’n logo als je dan nog niet weet of het wel in lijn is met de Richtlijnen goede voeding.’

Dus wat hebben jullie gedaan bij het ministerie van VWS?

‘Wij hebben een brief opgesteld die is ondertekend door zo’n 170 voedingswetenschappers, artsen, diëtisten, gewichtsconsulenten en andere experts, waaronder hoogleraren Jaap Seidell, Tiny van Boekel en Kees de Graaf. Deze brief hebben we aangeboden aan staatssecretaris Paul Blokhuis. Daarna zijn we in gesprek gegaan met Charles Wijnker (directeur VGP) en Inge Stoelhorst (beleidsambtenaar) van het ministerie van VWS, waarin wij onze zorgen hebben kunnen uitspreken over de Nutriscore en gepraat hebben over de kansen en bedreigingen van het logo.’

Hoe ging dat?

‘Het was een constructief en prettig gesprek. We voelden ons gehoord, ze zien ook de discrepantie en ze stonden open voor ons verhaal. De kern van onze boodschap is dat de Nutriscore zoals het nu is, misleidt en voor verwarring zorgt. Net zoals “Het Vinkje”, dat juist (mede) om die redenen is afgeschaft. Voedingsadviezen over gezonde voeding die bijvoorbeeld diëtisten of artsen geven, worden met de Nutriscore tegengewerkt. Bovendien is het onwenselijk dat vanuit de overheid twee verschillende signalen komen; aan de ene kant gebaseerd op de Richtlijnen goede voeding en aan de andere kant het logo wat andere producten als gezond scoort. En we hebben al een keer een logo gehad dat niet werkte, er is geen ruimte om te falen met het nieuwe logo. Dat moest echt wel aangekaart worden en daar hebben we de ruimte voor gekregen.’

Wat willen jullie dat er gaat gebeuren?

‘We hopen dat de achterkant van de Nutriscore zo bijgesteld wordt, dat de score van A, B, C, D of E ook daadwerkelijk iets zegt over de gezondheidswaarde van een product. Dat het ministerie de tijd neemt om het logo aan de achterkant in orde te maken, zodat het overeenkomt met de Nederlandse richtlijnen. Dan krijgt de consument een eenduidige boodschap. En dat is lastig, dat gaven de mensen van VWS ook aan in het gesprek. Want Frankrijk is certificaathouder en we kunnen de Nutriscore niet zomaar aanpassen. Tegelijkertijd gaf de Gezondheidsraad in 2008 al het advies dat een logo in lijn moet zijn met de nationale voedingsrichtlijnen en dat advies geven ook de WHO en de Codex. Alleen als een voedselkeuzelogo in lijn is met de nationale voedingsrichtlijnen, kan een logo helpen om de gezonde keuze ook de makkelijke keuze te maken. De beslissing voor het nieuwe voedselkeuzelogo wordt in november 2019 bekend gemaakt. Dus we zijn heel benieuwd. Maar als een logo niet helpt om de consument de gezonde keuze te laten maken, kun je beter geen logo hebben.’