Hoog risico op ondervoeding bij alleenstaande ouderen

Veel 65-plussers hebben een serieus energie- en eiwittekort. Dat concludeert diëtist en gezondheidswetenschapper Jos Borkent op basis van onderzoek, waarop hij op 9 november promoveerde aan Wageningen University. De grootste eyeopener van zijn proefschrift vindt hij dat ouderen die alleen wonen bijna altijd een hoog risico op ondervoeding hebben.

Goed gevoed ouder worden

Risicofactoren voor ondervoeding komen voor bij 84 procent van de thuiswonende 65-plussers. Dat concludeert Borkent op basis van gegevens die 2.470 ouderen zelf (of met hulp) hebben ingevuld bij een test op de website Goed Gevoed Ouder Worden. In deze test werd gevraagd naar risicofactoren als onbedoeld gewichtsverlies, problemen met boodschappen doen, met koken, met kauwen en een verminderde eetlust. Van de deelnemers blijkt circa 40 procent problemen te hebben met koken en ruim 40 procent eet maaltijden alleen. Tweederde heeft een lage inname van groente en fruit en ruim de helft heeft een lage inname van vlees en zuivel. Op dezelfde website hebben 687 ouderen van gemiddeld 78 jaar ook screeningsinstrument SNAQ⁶⁵⁺ ingevuld. Daaruit bleek dat 57 procent een hoog risico op ondervoeding heeft. Borkent: ‘Heel vaak is een partner overleden en dan zie je dat mannen niet altijd hebben leren koken en dat vrouwen niet snel voor zichzelf koken en liever een boterhammetje pakken.’

Kant-en-klaarmaaltijden

Borkent heeft ook onderzoek gedaan naar de overstap van zelf koken naar kant-en-klaar maaltijden bij 98 thuiswonende ouderen van gemiddeld 80 jaar. In het onderzoek kreeg de helft van de deelnemers gedurende 28 dagen gewone kant-en-klaarmaaltijden en de andere helft kreeg eiwitrijke varianten. Borkent: ‘Ik had gedacht dat de eiwitinname omhoog zou gaan bij overstap van zelf koken naar een eiwitrijke kant-en-klaar maaltijd. In plaats daarvan bleef de inname gelijk.’ In de groep die standaard kant-en-klaar maaltijden kreeg, ging de inname van eiwit  juist met 10 tot 15 procent omlaag. Borkent: ‘Dit komt doordat ouderen de maaltijd vaak niet helemaal opeten. Omdat ze deze niet lekker vinden of omdat het te veel is. Als ze de helft van de maaltijd bewaren voor een dag later, verdelen ze ook de broodnodige eiwitten over 2 dagen.’

Ondervoeding in verpleeghuis

Borkent keek niet alleen naar ondervoeding in de thuissituatie, maar ook in verpleeghuizen. Hij onderzocht hoe ouderen het verpleeghuis binnenkomen en wat er vervolgens binnen het verpleeghuis gebeurt. De uitslag was schokkend volgens Borkent: ‘Een groot deel van de ouderen komt flink ondervoed binnen. Meer dan een kwart had een lage BMI, dus de kans is groot dat ze in de laatste jaren thuis veel gewicht hebben verloren.’ Hij ontdekte ook dat als ouderen eenmaal in het verpleeghuis wonen, 15 procent van hen te maken krijgt met ongewenst gewichtsverlies. Borkent: ‘Hoe meer gezondheidsproblemen ouderen hebben, hoe meer gewicht ze verliezen. Elke ziekte erbij vergroot het risico op ondervoeding met 8 procent.’ Borkent heeft één van de stellingen van zijn proefschrift aan dit onderwerp gewijd: ‘Bij ouderen die op een wachtlijst staan voor een verpleeghuis, zou de voedingstoestand al gemonitord moeten worden en indien nodig voedingsondersteuning geboden moeten worden.’

Ideale voedingszorg

Voor het promotieonderzoek van Borkent hebben 20 studenten van de HAN de voedingsinname van 186 mensen in verpleeghuizen onderzocht gedurende 3 dagen. Het resultaat: de voedingsinname was bij bijna alle deelnemers laag en circa 80 procent haalde de aanbevelingen voor eiwit en energie niet. Deelnemers die een eiwit- en energieverrijkte voeding kregen, scoorden iets beter, maar ook dan werden de aanbevelingen vaak niet gehaald. Borkent: ‘Ik wilde kijken hoeveel mensen eten en welke groepen het goed doen en welke wat minder. Maar het verschil met wat ze eten en zouden moeten eten, is zo groot, dat de ene groep het hooguit minder slecht doet dan de andere. Dit maakt de behandeling lastig, want met alleen een extra plak kaas komen we er niet.’ In het proefschrift adviseert hij een nieuw voedingsbeleid in verpleeghuizen: een eiwit- en energieverrijkte voeding voor álle bewoners. Als postdoc onderzoeker aan de HAN bij het Lectoraat Voeding, Diëtetiek en Leefstijl gaat Borkent nu verder onderzoek doen hoe de ideale voedingszorg van ouderen eruitziet.

Bronnen: HAN en proefschrift “Malnutriton during the journey of ageing”