Hoe moet dat nou met al die mensen met diabetes?
De directeur van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD) schreef in februari op LinkedIn dat voeding bij diabetes type 1 en 2 maatwerk is, en dat daar altijd een gepersonaliseerde dieetbehandeling bij hoort. Ze schreef: ‘Toch verwijzen we in Nederland mensen met diabetes type 2 steeds vaker meteen naar een algemeen GLI leefstijlcoachprogramma waarbij alleen aandacht besteed kan worden aan gezonde voeding en geen focus is op wat een metabool ontregeld lichaam aan voeding op maat nodig heeft. Dwars tegen de richtlijn in. Alsof je standaard paracetamol voorschrijft in plaats van te kijken of gerichte medicatie nodig is. Onbegrijpelijk.’
Het is te begrijpen dat de directeur het opneemt voor de diëtist. Maar haar post zette me wel aan het denken. Klopt het wel? En is een persoonlijke dieetbehandeling voor alle mensen met diabetes haalbaar en effectief?
Klopt het wel?
Eerst maar eens even de feiten checken. In de voedingsrichtlijn van de NDF 2020 staat dit: ‘Voedingstherapie bestaat uit zowel algemene voedingsadviezen als uit dieettherapie met persoonsgerichte voedingsadviezen.’ Dus algemene voedingsadviezen horen er gewoon bij. Verder wordt er onderscheid gemaakt in mensen met profiel 1 en 2: dat zijn mensen die geen ondersteuning nodig hebben of mensen met algemene vragen die door de diabetesverpleegkundige, praktijkondersteuner, huisarts of internist beantwoord kunnen worden of die naar websites of apps kunnen worden verwezen. Pas vanaf profiel 3 en 4 komt de diëtist in beeld. Dus dit is helemaal niet “dwars tegen de richtlijn in”. Sterker nog, dit wordt ook in de Artsenwijzer Diëtetiek, een uitgave van de NVD, zo benoemd.
Het is verder ook niet waar dat men in een Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) alleen aandacht besteedt aan gezonde voeding. Ook dit staat keurig in de NDF richtlijn: ‘Een GLI wordt uitgevoerd door hbo-opgeleide en erkende leefstijlcoaches. Voor mensen met diabetes die deelnemen aan een GLI is het belangrijk dat het voedingsadvies, dat als onderdeel van de GLI wordt gegeven, ook is aangepast aan de persoon met diabetes. Dit persoonsgerichte voedingsadvies moet worden gegeven door een diëtist, volgens zorgprofiel 3 en 4 uit de Zorgmodule Voeding. Indien de leefstijlcoach in de GLI geen diëtist is en de deelnemer met diabetes aan de GLI op dat moment niet in behandeling is bij een diëtist, zal naar een (diabetes)diëtist verwezen moeten worden.’ Alweer: helemaal niet tegen de richtlijn in en het is zelfs al netjes multidisciplinair afgesproken en geregeld.
En is het nou echt zo dat alle mensen met diabetes naar de GLI worden gesluisd? Nee hoor. In 2021 deden 28.100 mensen mee aan een GLI, en de meerderheid had géén chronische aandoening, dus ook geen diabetes.
Is het haalbaar?
Is het überhaupt haalbaar om álle mensen met diabetes door te verwijzen naar een diëtist voor persoonlijke dieetbegeleiding? Er zijn op dit moment 1,1 miljoen mensen met diabetes. Stel dat die jaarlijks (minstens) 3 uur dieetzorg door een diëtist krijgen. Dat zijn 3,3 miljoen diëtistenuren, oftewel 1.586 diëtisten fulltime aan het werk. Maar dan reken ik de uren voor bijvoorbeeld praktijkvoering, overleg en deskundigheidsbevordering niet eens mee. Vind je deze rekensom flauw? Goed, dan nemen we het aantal nieuwe gevallen in Nederland per jaar. In 2020 kregen 45.100 mensen de diagnose diabetes. Nog steeds een enorme kluif werk, met name voor de eerste lijn. Vacatures worden nu al vaak moeilijk vervuld, dus dit lijkt me niet te doen.
Is het effectief?
Is een gepersonaliseerde dieetbehandeling wel altijd dé oplossing voor iemand met diabetes? Dat vraag ik me af. Mensen met profiel 1 of 2 kunnen al geholpen zijn met een boek, app of website. Een ander vindt zijn heil in de GLI. De vierde gaat naar een diëtist (als die dan maar geen lijstje geeft). Voeding is superbelangrijk bij diabetes, natuurlijk. Maar we weten ook dat voeding soms echt niet de prioriteit heeft. Als er slecht wordt geslapen, als er stress is, geldproblemen, medicijnen die tegenwerken, een zere knie, zorgen over huisvesting, mantelzorg of kinderen, dan moeten die problemen (ook) eerst worden aangepakt voordat een persoonlijk voedingsadvies kan “landen”.
En tot slot: is het wel slim om zo te focussen op de individuele behandeling? Het aantal mensen met diabetes groeit en groeit. De verwachting is dat er in 2040 al ruim 1,4 miljoen mensen met diabetes zullen zijn. Groepsbehandeling, e-learning of samenwerken met andere disciplines kan efficiënter zijn. En: het gaat allang niet meer alleen om behandeling. We moeten ook de kraan dichtdraaien. De diëtist is pas écht effectief en waardevol als ze kan helpen voorkomen dat er diabetes ontstaat. Preventie dus. Daar zou de beroepsvereniging voor moeten strijden.
Gepubliceerd op 1 maart 2022
Door Karine Hoenderdos
Reageer op dit artikel
Actueel
“De diëtist is pas écht effectief en waardevol als ze kan helpen voorkomen dat er diabetes ontstaat. Preventie dus. Daar zou de beroepsvereniging voor moeten strijden.” En juist over deze zin struikelde ik. Want juist hier zie ik een rol voor de overheid met wetgeving, leefstijlcoaches en alle andere disciplines (w.o personal trainers, gewichtsconsulenten) die dit domein in de loop der jaren hebben betreden. Deze mensen komen vaak (nog)niet bij de huisarts. En ja, dat kunnen ook diëtisten zijn in een preventieve rol. Juist dáár ontbreekt de capaciteit voor. Laat de diëtist in de eerste lijn een aandoening BEHANDELEN (zoals bij zorgnivo 3 en 4). De diëtist kán ook zorgnivo 1+2 behandelen, maar dat hoeft dus niet exclusief te zijn. Maar laat de leefstijlcoach van 3+ 4 afblijven, dat kan de 1e lijn prima aan. Individueel dan wel in groepsverband. De leefstijlcoach is geen diëtist, omgekeerd zijn diëtisten wel vaak leefstijlcoach. De tijden zijn veranderd. Die verwarring doet de buitenwereld geen goed.
Beste Karine, Diabetes type 2 valt gewoon onder niveau 3 en in complexe gevallen onder niveau 4 van de zorgmodule voeding. En inderdaad, we moeten massaal inzetten op individuele geïndiceerde preventie om de toestroom aan mensen met type 2 DM in te dammen. Die zijn immers allemaal insuline resistent, het voorstadium van type 2 DM. Ook dat is maatwerk. Jij weet als een van de oprichters van Keer Diabetes Om als geen ander dat alleen individuele adviezen, toegesneden op het individu, tot de beste resultaten leiden. En dat daar de inzet van de diëtist in de eerste lijn cruciaal bij is. Hoe eerder de verwijzing plaats vindt, hoe beter de resultaten. Nu wordt de diëtist vaak te laat ingezet omdat een POH de RGV wel even uitlegt. Twintig jaar geleden zou de toestroom bij de transitie van 2e naar 1e lijn ook onbeheersbaar worden: die prognoses zijn onzin gebleken. Patiënten hebben recht op een individuele behandeling bij overgewicht (een chronische ziekte) en de complicatie daarvan, diabetes type 2. Zo zit de wet in elkaar: als je ziek bent heb je recht op behandeling. Laten we ophouden elkaar de maat te nemen en ons allemaal inzetten om burgers op tijd het juiste zorgpad aan te bieden. Dat gaat op de lange termijn een forse besparing van de zorgkosten opleveren. Een deskundig behandelde persoon met type 2 gebruikt niet alleen minder medicatie maar loopt ook minder risico op kanker. En dat wensen we alle patiënten toe.
Ik ben het grotendeels met je eens, Karine, ik denk echter dat het belangrijk is dat leefstijlcoaches/gewichtsconsulenten die geen diëtist zijn ook echt gaan doorsturen bij 3 en 4. Dat heb ik namelijk nog nooit meegemaakt. Ik ben daar weleens een gesprek over aangegaan, en kreeg te horen dat ze zelf ook een cursus voeding bij diabetes had gevolgd, en dus echt wel wist hoe het zat met die voeding.
Ik denk dat we in de eerste lijn prima kunnen samenwerken, maar dan moet iedereen ook weten waar zijn/haar grens ligt.
Ik ben benieuwd naar de ervaringen van collega’s.
Mooie stof tot verder denken, Karine.