Groeiend aanbod zelftesten in Nederland 

Het aanbod van medische zelftesten in Nederland nam in 2022 toe tot minstens 161 verschillende soorten, blijkt uit onderzoek van het RIVM. Gegevens over het gebruik, de betrouwbaarheid en de impact op de consument en de zorg zijn er nauwelijks. Een betere registratie, voorlichting en begeleiding kunnen daarbij helpen. 

Van Q-koorts tot kanker

Met een medische zelftest kunnen consumenten meer informatie krijgen over hun gezondheid, bijvoorbeeld door de aanwezigheid of kans op een aandoening te testen. Ze kunnen de test op eigen initiatief uitvoeren en zonder tussenkomst van bijvoorbeeld een huisarts. Uit inventarisatie van het aanbod van zelftesten blijkt dat het assortiment groeit, zowel in winkels als online. Ook blijkt het aanbod divers: van testen voor Q-koorts en HIV tot depressie, autisme of zelfs het risico op kanker.  

Verschillen in uitvoering en prijs

Per test verschilt het wie de uitvoering doet (consument of professional), wie de test analyseert, en of er bijvoorbeeld lichaamsmateriaal wordt afgenomen of niet. De prijzen lopen zeer uiteen: sommige testen zijn gratis, anderen kosten meer dan 500 euro. Verder blijkt dat een klein deel van de zelftesten (gedeeltelijk) in het buitenland wordt uitgevoerd. De consument koopt ze dan via een Nederlandse website, en moet vervolgens zelf naar het buitenland reizen voor een onderzoek of een monster opsturen voor analyse. 

Weinig gegevens over gebruik en betrouwbaarheid

Van een aantal zelftesten, zoals zwangerschapstesten of bloeddrukmeters, is uitvoering door consumenten meer ingeburgerd. Bij bepaalde zelftesten zoals infectie- en DNA-zelftesten is de betrouwbaarheid een punt van zorg, omdat het uitvoeren van de test zonder betrokkenheid van zorgverleners de betrouwbaarheid kan beïnvloeden. Er is weinig bekend over het gebruik van zelftesten, blijkt uit het onderzoek. Wel liet een inventarisatie van het NIVEL onder ruim 1.000 Nederlanders zien dat 13 procent van de ondervraagden in 2021 een zelftest deed, terwijl dit in vergelijkbaar onderzoek in 2016 nog 5 procent was. 

Betere ondersteuning en informatievoorziening nodig

De onderzoekers pleiten voor betere ondersteuning en informatievoorziening rondom zelftesten. Het kan volgens hen nuttig zijn om te starten met het registreren van het gebruik, bijvoorbeeld met een registratiesysteem dat huisartsen al gebruiken. Registratie helpt om meer duidelijkheid te krijgen over wat de vervolgstappen en de impact op de gezondheid van de gebruiker zijn. Om de betrouwbaarheid en het nut van zelftesten te waarborgen zijn betere voorlichting en begeleiding essentieel, benadrukken de onderzoekers. Consumenten kunnen voor onafhankelijke informatie over zelftesten online terecht, zoals op thuisarts.nl of op de website van het RIVM, of contact opnemen met de eigen huisarts.  

Bron: RIVM