‘Vanaf half december worden etiketten duidelijker’

De nieuwe Europese etiketteringswet telt ruim 60 pagina’s en wordt vanaf 13 december 2014 verplicht. Diëtist Ellis van Diermen van trainings- en adviesbureau Précon is specialist op dit terrein.

Wat is voor diëtisten de belangrijkste verandering op het etiket?

‘De verplichte vermelding van de voedingswaardedeclaratie. Zeker voor diëtisten die voedingswaardeberekeningen doen, is dat een vooruitgang. Voorheen moest je een schatting maken als de voedingswaarde van een product niet op het etiket vermeld stond, en dat is lastig als je de receptuur niet kent. Wel zal het even wennen zijn aangezien de volgorde van noteren is aangepast, waarbij eiwitten in de tabel naar onder zijn verschoven. De volgorde wordt: energie, vet, verzadigd vet, koolhydraten, suikers, eiwitten en zout.’

Dus geen natrium meer?

‘Klopt. Volgens het huidige warenwetbesluit wordt natrium vermeld, maar in de nieuwe Europese wet is gekozen voor zout omdat dat voor consumenten duidelijker is. Al vraag ik me af of consumenten het snappen als ze in de voedingswaardedeclaratie zien dat er zout in een product zit, terwijl zout niet vermeld staat als ingrediënt. Dat kan komen omdat er van nature natrium in het product zit, of omdat de additieven natrium bevatten.’

Verandert er ook iets in de vermelding van allergenen?  

‘Er zijn 14 allergenen, die nu al wettelijk vermeld moeten worden in de ingrediëntendeclaratie, zoals glutenbevattende granen, eieren, noten, pinda’s, soja en melk. Maar straks moet dat in een onderscheidende typografie. Dus vetgedrukt, onderstreept, cursief of in een andere kleur. In de praktijk zal het in Nederland vaak neerkomen op vetgedrukt, want dat hebben de brancheverenigingen afgesproken. De vermelding van allergenen wordt zo wel duidelijker en overzichtelijker.’

Snappen consumenten wel om welke allergenen het gaat als bijvoorbeeld spelt, mout en wei vetgedrukt staan in de ingrediëntendeclaratie?

‘In geval van spelt en ook bijvoorbeeld rogge zou een consument zelf moeten kunnen bedenken dat daar gluten in zitten. Vaak vermelden fabrikanten vrijwillig achter dat ingrediënt nog het woord gluten. Bij mout moet altijd een bron vermeld worden, bijvoorbeeld tarwemout, zodat het glutenbevattende graan herkenbaar is. Bij wei en ook bij lactose en caseïne zie je in praktijk dat fabrikanten extra duidelijkheid geven door het woord melk erachter te plaatsen.’

Worden allergenen niet meer apart vermeld, zoals “bevat ei”?

‘Naast de verplichte vermelding in de ingrediëntendeclaratie herhalen sommige fabrikanten alle allergenen, die het product bevat, op het etiket als extra service voor consumenten. Dit is vrijwillig en dat kan met de nieuwe wetgeving ook nog. Datzelfde geldt voor het vermelden van mogelijke kruisbesmetting, zoals “Gemaakt in een bedrijf dat ook pinda’s verwerkt”. Ook deze vermelding is vrijwillig, maar eigenlijk is het een heel onduidelijk zinnetje. Fabrikanten dekken zich hiermee vaak in. De Europese Unie gaat zich na december 2014 nog buigen over deze formuleringen.’

Worden de etiketten leesbaarder?

‘De letters worden gemiddeld genomen in ieder geval groter. Wettelijk is vastgesteld dat de letterhoogte minimaal 1,2 mm moet zijn. Dat stelt de fabrikanten wel voor uitdagingen, want vaak is er maar beperkte ruimte voor het etiket op een product. De grotere letters kunnen dan ten koste gaan van commerciële informatie, beeld of witruimte.’

Welke andere veranderingen kunnen we op het etiket tegenkomen?

‘De regels voor plantaardige oliën en vetten zijn veranderd. Die mochten altijd als groepsnaam in de ingrediëntendeclaratie, maar in de nieuwe wet moet erbij staan of het geheel of gedeeltelijk gehard is en om welke soorten oliën en vetten het gaat, bijvoorbeeld zonnebloemolie, raapolie en palmolie. Voor inkopers is dit lastig, want die zijn gewend wekelijks de goedkoopste mixen in te kopen, waardoor desoorten oliën en vetten variëren. En we kunnen straks ook zien of producten ingevroren zijn geweest. De term “ontdooid” moet dan vermeld worden bij de wettelijke naam, die meestal achterop het product staat. Verder moet alle wettelijk verplichte informatie voortaan ook getoond worden bij de verkoop vanvoedingsmiddelen via internet.’

Verandert er ook wat in de horeca?

‘Dezewetgeving gaat verder dan alleen het etiket. Zo moet de horeca informatie over allergenen beschikbaar hebben. Het kan dus zijn dat de bediening informatie moet geven over allergenen in de producten, of de informatie staat op de menukaart. Dit wordt nog een lastige klus, want de horeca is niet gewend aan dit soort strikte regels en het is de vraag hoe goed de NVWA hierop gaat controleren. Overigens geldt die verplichte vermelding van allergenen ook voor onverpakte voedingsmiddelen. In een bakkerij kunnen de allergenen bijvoorbeeld op de schapkaart van het brood komen te staan.’

Wanneer kunnen we de eerste nieuwe etiketten verwachten?

‘Er zijn nu al producten te koop waarvan het etiket voldoet aan de nieuwe wetgeving. Het gemakkelijkst herken je die aan de vetgedrukte allergenen in de ingrediëntenlijst. Het aandeel nieuwe etiketten zal tot half december toenemen, al geldt er wel een overgangstermijn. Producten die voor 13 december al in de schappen stonden met een oud etiket, mogen daarna nog verkocht worden.’

Kunnen we nog meer veranderingen verwachten in de toekomst?  

‘Ja, naast een werkgroep over kruisbesmetting bij allergenen komt er ook een werkgroep, die uniforme portiegroottes gaat opstellen als bijlage bij de wet. Daarmee wordt voorkomen dat de ene fabrikant voor een glas sinaasappelsap 150 ml hanteert en een andere 200 ml, bijvoorbeeld omdat er dan meer vitamine C per portie in zit. Ook komt er een werkgroep voor het opstellen van een uniforme definitie voor vegetarisch. Nu vinden sommige fabrikanten alle kazen vegetarisch, terwijl anderen vinden dat dat alleen geldt als er vegetarisch stremsel is gebruikt. En mag gelatine in een vegetarisch product zitten of niet? Al met al komt er steeds meer duidelijkheid voor de consument.’