Recensie: Leerboek voeding

Tijdens een druk bezocht symposium op 9 juni in Amsterdam UMC is het “Leerboek voeding” gelanceerd. Dit omvangrijke en complete naslagwerk kan artsen, diëtisten, verpleegkundigen, fysiotherapeuten en studenten helpen om kennis over voeding toe te passen in preventie en behandeling van ziekte. Onder de in totaal 75 auteurs zijn maar liefst 14 diëtisten.

Diëtisten in de redactie

In de redactie van het Leerboek voeding zijn diëtisten zelfs in de meerderheid. Hinke Kruizenga en Nicolette Wierdsma, allebei diëtist-onderzoeker bij Amsterdam UMC, hebben het boek samengesteld. Dit deden ze samen met 2 collega’s: maag-darm-leverarts Gerd Bouma en internist-endocrinoloog Maarten Soeters. De 52 hoofdstukken zijn geschreven door 75 artsen, wetenschappers, diëtisten en andere experts van in totaal 27 verschillende (kennis)instellingen.

Echt studieboek

In 52 hoofdstukken bespreekt het Leerboek voeding hoe voeding bijdraagt aan preventie en behandeling. Het boek leest als een studieboek of naslagwerk: elk hoofdstuk begint met een handige korte samenvatting, gevolgd door een inleiding en eindigend met een korte literatuurlijst en tussendoor staan tabellen en figuren. Ondanks de grote verscheidenheid aan auteurs is er een uniforme schrijfstijl, wat de leesbaarheid van het boek verhoogt.

Van microbioom tot refeeding

Voor de overzichtelijkheid van alle onderwerpen zijn alle hoofdstukken verdeeld over 6 thema’s:

1. Fysiologie van de voeding: over onder meer vertering, microbioom, macro- en micronutriënten, eetlust en verzadiging
2. Nutritional assessment: over bijvoorbeeld het meten van de lichaamssamenstelling, voedingsinname, energiegebruik en spierfunctie
3. Aan voeding gerelateerde aandoeningen, zoals ondervoeding, sarcopenie, diabetes, cachexie, eetstoornissen en voedselovergevoeligheid
4. Klinische voeding: over onder meer (par)enterale voeding, refeedingsyndroom, bariatrie en interacties tussen voeding en medicatie
5. Voeding en preventie: over de rol van voeding in de eerste 1000 dagen van het leven en ter preventie van bijvoorbeeld metabool syndroom en kanker
6. Voedingsonderzoek: over soorten onderzoek en voedingshypes

Zo’n indeling in thema’s is in principe handig, maar het is jammer dat deze thema’s niet zo zichtbaar zijn bij het lezen van het boek. Ze staan weliswaar genoemd in de inhoudsopgave en bij de overgang naar een nieuw thema, maar als je een hoofdstuk leest, weet je niet onder welk thema het valt. Hier had de uitgever best wat creatiever mogen zijn in de vormgeving, bijvoorbeeld door ieder thema een eigen kleur te geven.

Niet alleen voor geneeskundestudenten

Het samenstellen en schrijven van het boek heeft een aantal jaar gekost, zo schrijven de  redacteuren in het voorwoord. Daarbij is intensief samengewerkt met 2 geneeskundestudenten van het platform Student en Leefstijl, om te zorgen dat het boek aansluit bij de beoogde doelgroep. Want de redactie vindt dat voeding een prominentere plek moet krijgen in (geneeskunde)opleidingen en hoopt dat het boek daarbij kan helpen. Maar de doelgroep is groter: ook voor diëtisten is dit boek zeer geschikt als leerboek en als naslagwerk. Van formules voor het schatten van het energieverbruik tot methodes om de lichaamssamenstelling te meten en van interacties tussen voeding en medicijnen tot de Bristol Stool Chart: in dit boek staat het. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de anamnese bij (verdenking op) eetstoornissen, referentiewaarden voor tekorten aan vitamines en mineralen en benamingen voor verschillende mate van koolhydraatbeperking met bijbehorende hoeveelheden en energiepercentages. Het boek lijkt dus zeer compleet, al zijn er ook wat actuele onderwerpen die missen of amper besproken worden, zoals vasten, een veganistische voeding en het ketogeen dieet. Daar staat tegenover dat het blended diet wel aan bod komt, net als het advies voor hooggedoseerde omega-3-supplementen bij een klinische depressie, omdat deze een klein gunstig effect hebben op de symptomen.

Nieuwe “voedingsbijbel”?

Ik denk dat dit leerboek een geduchte concurrent is van het boek “Voeding bij gezondheid en ziekte” van diëtist Nelleke Stegeman, dat ruim 35 jaar bestaat en 2 jaar geleden geheel is geactualiseerd. Qua omvang doen beide boeken niet voor elkaar onder: ze tellen allebei circa 750 pagina’s. De uitgave van Stegeman is wel € 10,- duurder (€ 79,95), maar dan heb je wel een stevige hardcover in plaats van een paperback. En nu we het toch over de cover hebben: wat doen de artisjok en peper op de cover van het Leerboek? Dat vroeg prof. dr. Louise Fresco zich af in haar presentatie tijdens de boeklancering. Hoe mooi ook, ze zijn volgens haar niet relevant qua voedingswaarde en passen niet in het Nederlandse voedingspatroon. Fresco pleit voor het afbeelden van een aardappel bij een eventuele herdruk.

Online versie

Heel fijn: achterin het boek staat een activatiecode voor een gratis online versie van het boek. Daarnaast is er een speciale website bij het boek: www.leerboekvoeding.nl. Hier staat een korte samenvatting van alle hoofdstukken en handige achtergrondinformatie, zoals richtlijnen, tools, linken naar websites en educatieve video’s. En – heel handig – hier is wel met kleur onderscheid gemaakt naar thema. Je kunt hier ook de presentaties terugkijken van 5 auteurs en Louise Fresco tijdens het symposium ter ere van de boeklancering.

Leerboek voeding. Maarten Soeters, Nicolette Wierdsma, Hinke Kruizenga en Gerd Bouma, Bohn Stafleu van Loghum, ISBN 9789036828673, 769 pagina’s, € 69,95