Patronen voor eigen parochie

‘Het draait niet om één enkel voedingsmiddel, nee, het draait om het complete voedingspatroon.’ Dit mantra komt je bekend voor, toch? In de voedingswetenschap én in de praktijk is men dol op voedingspatronen, en terecht. Maar: er wordt maar bar weinig gesproken over de werkelijke inhoud – en al helemaal niet over de vervuiling van deze concepten.

De Gezondheidsraad heeft voedingspatronen gebruikt voor het opstellen van de Richtlijnen goede voeding. Het mediterrane voedingspatroon, het nieuw Scandinavisch voedingspatroon, vegetarische en bloeddrukverlagende voedingspatronen. Ook is er sprake van ‘een verschuiving van een dierlijk naar een meer plantaardig voedingspatroon’.

Ik citeer nu even de Richtlijnen goede voeding: ‘Deze patronen scoren hoog op het gebruik van groente, fruit, volkorenproducten, noten, peulvruchten, oliën rijk aan cis-onverzadigde vetzuren, halfvolle en magere zuivel, gevogelte en vis; bevatten weinig rood en bewerkt vlees, volle zuivel, harde vetten, keukenzout en dranken (en andere producten) met toegevoegd suiker; en zijn matig met alcohol’. Klinkt goed. Maar denk nu even terug aan een vakantie in bijvoorbeeld Griekenland, de bakermat van het traditionele mediterrane voedingspatroon zoals men dat in de jaren 50 gebruikte. En bekijk dit rijtje nog een keer. At jij in Griekenland volkorenbrood en zilvervliesrijst? At jij magere zuivel? Nee. Griekenland staat bekend om de superromige volvette yoghurt. De inwoners aten in de jaren 50 (en nog steeds) wit brood, vaak om de resten van de maaltijd mee op te vegen. Als er rijst wordt gestopt in de dolmades (gevulde wijnbladeren) en gemista (gevulde groenten), dan is dat witte rijst. En tóch is het mediterrane voedingspatroon hartstikke gezond. Dat vinden voorlichters niet zo prettig, want wit brood en witte rijst en volle yoghurt, dat past niet in de huidige inzichten. Dus worden die eruit gemoffeld in dit soort rapporten. Geschiedvervalsing? Of worden hier patronen aangepast aan eigen parochie?

Iets dergelijks gebeurt er met de term “plantaardig voedingspatroon”. Daarmee wordt oorspronkelijk bedoeld dat een voedingspatroon overwegend bestaat uit plantaardige producten als groenten, fruit, peulvruchten, granen en noten. De Gezondheidsraad heeft het over een verschuiving in de richting naar een meer plantaardig voedingspatroon. Nooit is gezegd dat het 100 procent plantaardig moet zijn. Ook dit concept wordt tegenwoordig gekaapt: vegan influencers, voorlichters en beleidsmakers vertalen dit maar al te graag naar een voedingspatroon waarin geen plek meer is voor vis, zuivel, eieren en vlees en waarin juist ruimte vrijkomt voor nieuwe geknutselde vlees- en zuivelvervangers met soms bedroevend weinig voedingswaarde. Dat lijkt me niet de bedoeling, zeker niet voor kwetsbare groepen als kinderen, zieken en ouderen.

Diëtist, let op dit soort conceptuele begrippen, die van oorsprong goed zijn maar die in de loop van de tijd ongemerkt wijzigen. Want het draait inderdaad om het complete voedingspatroon. En dat betekent niet dat er voedingsmiddelen veranderd of weggelaten mogen worden, omdat dat beter past in de tijdgeest.