Herziene richtlijn Perioperatief voedingsbeleid

De richtlijn Perioperatief voedingsbeleid uit 2007 is herzien. Patiënten blijken regelmatig te lang nuchter te zijn, met nadelige gevolgen voor voedingstoestand, complicaties en herstel. De nieuwe richtlijn benadrukt dat een patiënt beter goed gevoed een ingreep ondergaat dan “te nuchter”.  

Sabbelen op een zuurtje 

Nieuw in de huidige richtlijn is dat de aanbevelingen bij kinderen qua nuchtertijden zijn aangepast. Helder vloeibaar drinken wordt gestimuleerd tot 1 uur voor de start van anesthesie. Voor volwassenen blijft de 6-2 uursregel gehandhaafd. Dit wil zeggen dat ze, net zoals kinderen, gestimuleerd worden om tot 6 uur van tevoren te eten. Daarna mogen er tot 2 uur voor de operatie nog heldere dranken gedronken worden. Nieuw hierbij is dat er naast het gebruik van heldere dranken ook gesabbeld mag worden op een zuurtje of gekauwd op kauwgum. Voorheen kon een operatie hier nog voor worden uitgesteld, nu is er voldoende bewijs dat dit niet nodig is. 

Herstel vanuit actieve toestand

Ook nieuw in de richtlijn is dat wordt afgeraden om een patiënt langer nuchter te houden dan de gestelde nuchtertijden. Nuchter zijn gaat over veiligheid bij anesthesie. Bij anesthesie bij een volle maag werken de beschermende kleppen tussen maag en slokdarm minder goed. Deze kleppen voorkomen dat maaginhoud in de longen komt. Een zo leeg mogelijke maag was voorheen dan ook een voorwaarde bij een operatie onder narcose of sedatie. In de praktijk betekende dit dat een patiënt pre-operatief soms al 12 uur van tevoren moest stoppen met eten en drinken, en dit bij uitstel van de ingreep nog verlengd kon worden. Zo’n lang nuchterbeleid is niet alleen nadelig voor de voedingstoestand. Het zorgt er ook voor dat het lichaam in een soort “winterslaap” komt, terwijl herstel vanuit actieve toestand het risico op complicaties zo laag mogelijk houdt.  

Postoperatief voeden

Het snel starten met postoperatief voeden wordt in de nieuwe richtlijn gestimuleerd. Volgens onderzoek kan 1 op de 3 patiënten meteen na de operatie alweer drinken en eten. En daardoor herstellen ze ook sneller. De richtlijn geeft waarschuwingen voor bepaalde types operaties en patiënten bij wie men wel voorzichtig moet zijn met voeding na de operatie. Voorbeelden zijn patiënten met een vertraagde maaglediging of oesofageale reflux. 

Snel na de operatie het bed uit

Bij geplande operaties komen patiënten op een wachtlijst. Dit betekent ook dat er tijd is om de voedingstoestand van de patiënt te beoordelen. Bij onder- of overgewicht, of bijvoorbeeld een te eenzijdig dieet moet worden gestreefd naar het optimaliseren van de voedingstoestand voorafgaand aan de operatie. Patiënten in een slechte voedingstoestand hebben niet alleen een verhoogd risico op complicaties, ze liggen gemiddeld anderhalve dag langer in het ziekenhuis, aldus de richtlijn. Niet alleen voedingsadviezen zijn hierbij belangrijk, ook met eenvoudige bewegingsoefeningen onder leiding van een fysiotherapeut, kan een patiënt voorafgaand aan de operatie in een betere conditie komen, zo valt te lezen in de richtlijn. De richtlijn heeft dan wel voeding in de titel, maar gaat dus net zo goed over beweging. Dat voeding en bewegen hand in hand gaan, komt duidelijk naar voren in de richtlijn. Snel na de operatie uit bed komen is ook belangrijk. 

Nuchterbeleid en voedingsbeleid 

De nieuwe richtlijn is opgesplitst in 3 delen: deel I gaat over het nuchterbeleid en de delen II (volwassenen) en III (kinderen) beslaan het pre- en postoperatieve voedingsbeleid. De richtlijn is bedoeld voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij patiënten die een operatieve ingreep ondergaan waarbij sedatie of anesthesie nodig is. In de richtlijn zijn duidelijke kaders met patiënteninformatie gemaakt, omdat gebrek aan kennis bij de patiënt regelmatig blijkt te leiden tot te lang nuchter zijn. 

Bronnen: Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie en richtlijn Perioperatief voedingsbeleid