Eerste 1000 dagen: ‘It’s easier to build strong children than to repair broken men’

Het 8^e congres Arts en Leefstijl stond in het teken van de eerste 1000 dagen. In die periode van conceptie tot de 3^e verjaardag van een kind wordt de basis voor de gezondheid gelegd. ‘Als we ons hele leven net zo hard blijven groeien als in die periode, weeg je meer dan een miljoen kilo voordat je naar de basisschool gaat. Het loont om te investeren in een kansrijke start’, aldus bioloog prof. Tessa Rosenboom van Universiteit van Amsterdam.

Nature en nurture

Verschillende sprekers vertelden de ongeveer 800 aanwezigen over de levenslange invloed van de eerste 1000 dagen. Niet alleen je genen, maar ook omgevingsfactoren, die zorgen hoe het genetische materiaal tot uiting komt (fenotype), zijn bepalend voor de rest van het leven. In die eerste 1000 dagen is de plasticiteit van het fenotype het allergrootst, omdat dan de organen en systemen worden aangelegd.

De invloed van voeding

Voeding is een van die belangrijke omgevingsfactoren die tijdens de zwangerschap minstens evenveel effect heeft als daarna. Wat de gevolgen van slechte voeding voor de latere gezondheid zijn, is afhankelijk van de periode in de zwangerschap. Als een zwangere vrouw ondervoed is geweest in de periode dat de luchtwegen snel groeien, heeft het kind een grote kans op 50-jarige leeftijd longproblemen te krijgen. Die aanleg voor longproblemen kan ook weer worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Overgewicht

Maar niet alleen voeding, ook roken, overgewicht, stress en talloze andere (omgevings)factoren hebben invloed op de gezondheid van het kind. Prof. Eline van der Beek, hoogleraar nutritional programming in het UMCG, liet zien dat bij kinderen die in de puberteit overgewicht of obesitas hebben, in de eerste 2 jaar al sprake was van een ongebalanceerde groei. Dit kan uiteenlopende redenen hebben als zwangerschapsdiabetes bij de moeder, ondervoeding of een tekort aan (micro)nutriënten.

Nog voor de 1000 dagen

Prof. Régine Steegers-Theunissen, hoogleraar periconceptie epidemiologie in het ErasmusMC, begon nog een stapje eerder dan de 1000 dagen: de periode vóór de conceptie. In die periode moet leefstijlverandering beginnen om zo de ei- en zaadcellen goed te programmeren. Met gezonde cellen van zowel de man als de vrouw neemt de vruchtbaarheid toe en het risico op miskramen, vroeggeboortes en aangeboren afwijkingen af. Roken en voeding -met name een hoge groente-inname- blijken een duidelijke invloed te hebben op de kwaliteit van de ei- en zaadcellen.

Heel moeilijk

Prof. Annemieke Hoek, hoogleraar en hoofd van de afdeling Voortplantingsgeneeskunde in het UMCG, relativeerde het effect van leefstijlinterventies enigszins. In een studie onder 577 vrouwen leidde een leefstijlinterventie voorafgaand aan de zwangerschap tot een hoger percentage natuurlijke zwangerschappen en minder vruchtbaarheidsbehandelingen, maar verder waren er niet veel grote verschillen met vrouwen die geen leefstijlinterventie hadden gehad. Bovendien was een belangrijke conclusie: een verandering van leefstijl is heel moeilijk vol te houden. Het percentage uitvallers in de groep die de leefstijlinterventie kregen was met 22% hoog te noemen.

In de spreekkamer

Huisarts Lieke de Jong benadrukte hoe lastig het soms is om mensen op tijd “te vangen”. ’Wat ik doe is altijd over leefstijl beginnen. Er is altijd wel een haakje als iemand in de spreekkamer is om een aspect van leefstijl te bespreken, zeker bij het voorschrijven van bijvoorbeeld de anticonceptiepil. Door er alvast naar te vragen, plant je het zaadje en is de drempel voor een preconceptieconsult lager. Je kunt er niet vroeg genoeg bij zijn.’