Recensie: Hét handboek voor de leefstijlcoach

Nieuws voor leefstijlcoaches vroeg Susanne de Joode om een recensie te schrijven over “Hét handboek voor de leefstijlcoach” van Karine Hoenderdos, Marjan Hulshof en Yneke Kootstra. Susanne is een ervaren medisch journalist en zelf net begonnen aan de opleiding tot leefstijlcoach.

Goed boek

Om maar met de deur in huis te vallen: wat een goed boek. Bevatten flapteksten vaak vooral promopraat, in dit geval klopt de ronkende aanbeveling. ‘Wil je werken als leefstijlcoach? Hét handboek voor de leefstijlcoach is een zeer compleet en praktisch handboek dat je alle basisinformatie geeft om als leefstijlcoach aan de slag te gaan. De laatste kennis en kunde op het gebied van coaching, voeding, beweging, stress, mindfulness en slaap, steeds vertaald naar de praktijk van de leefstijlcoach. De vele casussen maken duidelijk hoe je als leefstijlcoach gesprekken voert.’

De auteurs; ervaring en kennis

De 3 auteurs zijn allen docent aan de Academie voor Leefstijl en Gezondheid (AVLEG), waar ik zelf binnenkort ook aan de opleiding tot leefstijlcoach zal beginnen. Karine Hoenderdos is diëtist en journalist. Zij is een van de oprichters van de websites PuurGezond, Nieuws voor Diëtisten en Nieuws voor Leefstijlcoaches en schreef onder andere “Diabetes type 2? Maak jezelf beter” (met internist Hanno Pijl) en “Eet meer!”. Ook Hét handboek voor de leefstijlcoach is weer een “echte Karine”; helder en makkelijk leesbaar en toepasbaar. Marjan Hulshof is een zeer ervaren trainer en coach in onder andere leiderschap en mindfulness. Yneke Kootstra tenslotte, studeerde “Humane Voeding en Gezondheid” in Wageningen (dat vermeldt de achterflap gek genoeg niet) en is directeur van de AVLEG. Marjan en Yneke stonden samen aan de wieg van het vak leefstijlcoach. Dit driespan combineert jarenlange praktijkervaring, wetenschappelijke achtergrondkennis én communicatietalent en schreef samen een boek waar je als leefstijlcoach op kunt bouwen en vertrouwen.

De opbouw: praktisch studie- en naslagwerk

Hét handboek voor de leefstijlcoach is studieboek en naslagwerk tegelijk. Nieuwkomers leren er de basisbeginselen uit (het boek benadrukt dat het échte leren pas in de praktijk plaatsvindt, door te doen). Vanzelfsprekend staan 2 zaken centraal: kennis over leefstijl en kennis over coaching. De opbouw van het boek helpt mee om die 2 gebieden aan elkaar te knopen tot 1 geheel: kennis over het vak van de leefstijlcoach. Het boek valt uiteen in 4 delen. Achtereenvolgens komen aan bod: (1) wat is leefstijlcoaching & gezondheid en leefstijl, (2) gedrag en gewoonte & coaching, (3) voeding, beweging, stress & ontspanning, mindfulness en slaap & bioritme, (4) leefstijlgerelateerde aandoeningen, speciale doelgroepen en werken met groepen. Ieder deel borduurt voort op het voorgaande. Als lezer bouw je zo je kennis over en begrip van het vak leefstijlcoach letterlijk op. Een voorbeeld. Wat een leefstijlcoach wel (en vooral: niet) doet en welke basisgespreksprincipes je kunt gebruiken in een coachingsgesprek, lees je in het eerste deel. Daar leren we Gerard kennen, een technisch tekenaar van 61 met overgewicht, een verhoogde bloeddruk en iets te hoge bloedsuikers. Hij voelt zich niet zo fit en heeft 3 maanden de tijd om te voorkomen dat hij medicijnen moet gaan slikken. Dan moet het hem wel lukken om zijn leefstijl aan te passen en gezonder te gaan leven. Hoe kan een leefstijlcoach hem hierbij helpen? Gerard is één van de vele mensen die in het boek de rol van “demonstratie-coachee” vervullen. Zijn coachingsgesprekken worden zó minutieus en letterlijk uitgeschreven, dat het voelt alsof je er zelf bij bent. De casus van Gerard illustreert hoe je als leefstijlcoach de gesprekstechniek GROW kunt gebruiken. GROW staat voor Goal, Reality, Options en Will. Dit model keert nog vaak terug; verderop wordt de theoretische kennis over bijvoorbeeld voeding en beweging praktisch gemaakt door net zulke minutieuze gesprekken, met andere mensen. Zo heb je aan het einde van het boek niet alleen een schat aan vakkennis, maar ook een goed beeld van hoe het er in het echt aan toegaat. Wie al leefstijlcoach is, kan het boek gebruiken om van alles op te zoeken. Technische vragen: hoe bereken je ook alweer de energiebalans van de voeding van je coachee? Hoe beïnvloeden het microbioom en stress elkaar? Ook meer praktische zaken zijn terug te vinden, zoals hoe kun je trainen op hartslag? Hoe zet je een slaapdagboek in? Hoe ontwerp je een workshop? Hoe werk je samen met andere zorgprofessionals?

De vorm: zwaar en toch licht

‘Toen de postbode Hét Handboek door mijn brievenbus duwde, sloeg hij een buts in m’n deurmat,’ zo hoorde ik een andere vroege lezer zeggen. En ja, het boek ligt met z’n 474 bladzijden zwaar in de hand. Maar al zijn sommige onderwerpen ingewikkeld of taai, toch is de toon altijd licht. De heldere en moderne vormgeving draagt daaraan bij. Ieder hoofdstuk heeft een eigen kleur en begint met een dubbele gekleurde bladzijde waarop de introductie op het thema in KOEIENLETTERS staat weergegeven. Daarna volgt een samenvatting, en – bijzonder fijn – een overzicht van de leerpunten van het hoofdstuk. Daardoor weet je als lezer “waar je heen leest” en is het makkelijk om informatie terug te zoeken.

De inhoud: uitputtend

De rode “sticker” op de cover (“praktisch en compleet”) lijkt terecht. Hét handboek voor de leefstijlcoach behandelt, zoals gezegd, een groot aantal onderwerpen en geeft veel theoretische verdieping en onderbouwing. In een handboek hoort alles te staan wat je nodig hebt. Is dat bij dít handboek ook het geval? Of mist er iets? Over een maand of 16 weet ik meer. Dan loopt mijn opleiding ten einde en heb ik zelf de nodige ervaring opgedaan als leefstijlcoach, en kan ik deze vraag pas echt goed beantwoorden.

Minpunten: niet letterlijk

Tegen die tijd weet ik ook hoe ik mijn 2 inhoudelijke minpunten (eigenlijk meer verbaaspunten) kan duiden. De eerste is niet zozeer te wijten aan de auteurs, maar is inherent aan het vakgebied “coaching”. Het gaat om een fundamenteel uitgangspunt: ‘een coach geeft geen advies. Geen voorbeelddagmenu’s, geen strakke trainingsschema’s. Soms is dat lastig af te leren. Zeker als je vanuit je professie (bijvoorbeeld huisarts, diëtist, fysiotherapeut, praktijkondersteuner) geschoold en gewend bent om te werken volgens het diagnose-recept model. Maar als coach hoef je helemaal geen recept te geven, het recept zit al in de coachee. Het gaat om “de natuurlijke bekwaamheid” van de coach. Want die is er, altijd.’ Als ik dit heel letterlijk lees, denk ik: dan heb ik al die prachtkennis in dit boek toch helemaal niet nodig? En ook; is het wel echt zo dat iedereen al weet wat hij of zij het beste kan doen om gezonder te leven? Verderop wordt duidelijk dat een coach soms toch wel advies geeft, bijvoorbeeld als de coachee op een dood spoor zit en zelf geen opties meer weet te verzinnen. ‘Je kunt dan zeggen; ik heb nog een paar mogelijkheden. Wil je die horen’? Hoe dit geen advies-adviesuitgangspunt uitpakt, wordt duidelijk als we mee mogen lezen in een coachingsgesprek met Tina (56). Zij heeft morbide obesitas en kan niet zonder cola. ‘Zonder cola kan ik niet functioneren. Ik wil alles doen, zeg maar wat ik moet doen, maar aan mijn cola mag je niet komen’. Waarop de coach zegt: ‘Interessant hoe je dit formuleert. Alsof ik jou ga vertellen wat jij moet doen, dat is zeker niet mijn bedoeling. Wat maakt dat je denkt dat ik de cola zou willen afpakken?’ Tina: ‘Nou ja, ik weet heus wel dat je cola hartstikke slecht vindt.’ Coach: ‘Ik vind cola inderdaad niet gezond. Maar het gaat hier niet om mijn mening nu. Ik ben vooral geïnteresseerd in de functie die cola voor jou heeft.’ Mijn tweede verbaaspunt betreft de volgende zin in het boek – hij staat tussen haakjes en is een kanttekening voor de coach. ‘Je hoeft er niet om te liegen als je vindt dat cola niet gezond is.’ Als je víndt? Is het geen Feit dat cola ongezond is, zeker voor mensen met morbide obesitas? (‘Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken’ zo stelt de Richtlijn Goede voeding, aldus blz 107 van Hét Handboek). Maar misschien lees ik ook nu weer te letterlijk. Bij de introductie op het coachingsgesprek van Tina wordt namelijk uitgelegd hoe belangrijk het is om je eigen visie op voeding te kennen. ‘Misschien vind je leverworst echt heel vies, of dat het een fluitje van een cent is om frisdrank te laten staan. Die visies en overtuigingen mogen er gewoon zijn natuurlijk. Maar ze moeten niet het werk met je coachee beïnvloeden.’ Dat snap ik. Maar ‘cola is ongezond’ een mening noemen, nee, dat snap ik niet.

Conclusie: aanrader

‘Dit handboek biedt een solide basis om direct aan de slag te gaan’, zo stelt de flaptekst terecht. Daar had ik al zin in, en dat heb ik nóg meer met dit boek in handen.

Hét handboek voor de leefstijlcoach, Karine Hoenderdos, Marjan Hulshof en Yneke Kootstra, uitgeverij Academie voor Leefstijl en Gezondheid, ISBN 9789090334189, 352 pagina’s, € 55,-

Het boek is aan te schaffen bij de Academie voor Leefstijl en Gezondheid.