Leefstijlgeneeskunde; hoe en waarom?

Leefstijlgeneeskunde is een cruciaal fundament voor gepaste zorg en hoort in alle lijnen van de zorg thuis. Dat was de hoofdboodschap van het congres “Leefstijlgeneeskunde in de spreekkamer” dat op 22 september georganiseerd werd door Bohn Stafleu van Loghum.

Kansen maar ook belemmeringen

De zaal was gevuld met zo’n 280 artsen, praktijkondersteuners (POH’s), verpleegkundigen, apothekers en andere disciplines uit het werkveld. Allemaal met de intentie om “iets” met leefstijl te gaan doen of het nog meer naar voren te brengen in de spreekkamer. Want dat meer aandacht voor leefstijl nodig is, daarvan was het publiek wel overtuigd. Maar uit een korte rondvraag onder het publiek blijkt dat de zorgprofessionals vooral belemmeringen zien in tijd, kennis, tools, praktische handvatten en gesprekstechnieken.

Andere manier van kijken

De sprekers zetten allemaal de urgentie van leefstijlgeneeskunde uiteen. Er is een andere manier nodig van het kijken naar chronische ziekten om de ziektelast nu en in de toekomst sterk te verminderen. Hanneke Molema van TNO en Lifestyle4Health liet bijvoorbeeld zien dat er voldoende wetenschappelijke onderbouwingen zijn voor het toepassen van leefstijlgeneeskunde, die onder meer worden beschreven in de publicaties van Lifestyle4Health. Ook sport- en leefstijlarts Hans van Kuijk benadrukte deze andere manier van kijken; we moeten niet naar losse diagnoses kijken, maar naar onderliggende mechanismes. Hij nam diabetes type 2 als voorbeeld. Bij die diagnose wordt gestuurd op de glucosewaarden, waarvoor mensen dan insuline krijgen. Maar de meeste patiënten hebben juist een verhoogd insuline (hyperinsulinemie), waardoor ze van de wal in de sloot terecht komen. Dus zijn advies: begin bij het eten van “echte”, onbewerkte voeding en meet insuline, en stuur daarop. Ontregelde glucosewaarden zijn pas een laat fenomeen van insulineresistentie. Kijk of er sprake is van hyperinsulinemie, dan kan je daarmee aan de slag en mogelijk verdere problemen voorkomen.

Het gesprek in de spreekkamer

Ook het ter sprake brengen van leefstijl bij de patiënten was een belangrijk onderwerp. Verschillende sprekers stipten het belang aan van het “witte-jassen-effect”. Patiënten nemen een boodschap vaak veel serieuzer als het door de dokter wordt gezegd. Hoe kort of klein de interventie ook is, als zorgprofessional kun je in ieder geval het zaadje planten. Daarvoor zijn ook verschillende korte interventies ontwikkeld – zoals het Very Brief Advice bij het stoppen met roken – die speciaal bedoeld zijn om binnen een minuut leefstijl toch ter sprake te brengen. Ook bestaande tools zoals het Leefstijlroer of het spinnenweb van Positieve Gezondheid kunnen hierbij helpen. Het contact met een zorgprofessional wordt ook wel gezien als een “teachable moment”, een moment waarop mensen meer openstaan voor verandering van hun gedrag en leefstijl. Daarbij moet niet alleen gedacht worden aan voeding en beweging, maar ook aan sociale factoren en zingeving. Want als iemand weet waar hij het voor doet en steun ervaart van de omgeving, wordt het veel makkelijker om die verandering ook daadwerkelijk te maken.

Kijk ook eens naar jezelf

Een andere rode draad in de presentaties was het beginnen bij jezelf. Of zoals verschillende sprekers het verwoordden: ‘Zet eerst je eigen zuurstofmasker op’. Het is namelijk makkelijk om naar de ander te kijken en te zien wat hij moet doen, maar neem ook je eigen leefstijl eens onder de loep. Daardoor ga je niet alleen zelf gezonder leven, maar ervaar je ook hoe lastig het is om gewoontes te doorbreken en gedrag te veranderen, wat momenten zijn waarop je makkelijk terugvalt en wat er nodig is om het nieuwe gedrag op de lange termijn vol te houden. Je kunt als het ware oefenen op jezelf en bovendien komt de boodschap ook beter over als je er ook zelf echt van overtuigd bent.

Toekomst voor e-health?

Cardioloog Douwe Atsma van het Leids Universitair Medisch Centrum ziet een mooie toekomst weggelegd voor e-health. Al in 2013 ontwikkelde hij met zijn team “The Box”. Hierin zitten verschillende apparaten waarmee mensen zelf metingen kunnen doen, zoals een saturatiemeter, bloeddrukmeter en een stappenteller. Dit zit gekoppeld aan een app, zodat mensen zichzelf kunnen monitoren, maar ook met deze gegevens het gesprek met de arts aan kunnen gaan. Dit blijkt dus heel effectief, omdat mensen inzicht krijgen in hun eigen gezondheid en de regie in eigen handen hebben. De patiënt krijgt meer verantwoordelijkheid over zijn eigen gezondheid, en dat is waar we naartoe moeten met leefstijlgeneeskunde.