Twijfels over beschermende rol van antioxidanten

Supplementen met antioxidanten, zoals vitamine C en E zijn populair omdat ze zouden helpen beschermen tegen veroudering en ziekten als kanker. Onderzoek van UMC Utrecht trekt echter de gedachte achter de beschermende rol van antioxidanten tegen vrije radicalen in twijfel.

Vrije radicalen

Antioxidanten kunnen schade aan het DNA tegengaan, is de wijdverspreide aanname. Die beschadiging zou vooral ontstaan door het vrijkomen van vrije radicalen tijdens de energieproductie in onze cellen. Deze redenatie is vaak de basis voor het idee dat antioxidantsupplementen veroudering en kanker zouden kunnen tegengaan. Maar uit nieuw onderzoek van UMC Utrecht blijkt de aanname dat vrije radicalen uit de energieproductie DNA-schade veroorzaken, niet te kloppen.

Mitochondriën

Hoe zit het ook alweer? Wanneer zuurstof wordt gebruikt bij de verbranding van voedingsstoffen in het lichaam, komen er vrije zuurstofradicalen en hiervan afgeleide stoffen vrij, samen ook wel Reactive Oxygen Species (ROS) genoemd. Mitochondriën, de energiefabriekjes van onze cellen, spelen hierin een belangrijke rol en zorgen voor de productie van deze ROS. Zoals de naam al suggereert, zijn deze stoffen erg reactief. Dat wil zeggen dat ze gemakkelijk een chemische reactie kunnen aangaan, bijvoorbeeld een reactie waarbij DNA beschadigd raakt. Beschadiging van het DNA kan leiden tot mutaties, en mutaties kunnen kanker veroorzaken. DNA kan dus door ROS worden beschadigd en mitochondriën zijn de belangrijkste bron van ROS in de cel. Tot zover de feiten.

Geen direct bewijs

Uit het onderzoek van het UMC Utrecht blijkt nu dat er helemaal geen bewijs is voor een direct verband tussen ROS uit de energieproductie en schade aan het DNA in de celkern. In het onderzoek is gekeken of ROS die geproduceerd worden door de mitochondriën kunnen leiden tot DNA-schade in de celkern. Hiervoor moeten deze ROS namelijk wel eerst de weg afleggen van de mitochondriën naar het DNA in de celkern verderop. Die tussenstap was eigenlijk nooit goed onderzocht. En wat blijkt? ROS geproduceerd in de mitochondriën bereikt het DNA in de celkern helemaal niet en veroorzaakt daar dus geen schade. De miljardenindustrie van antioxidantsupplementen is deels gebaseerd op een mechanisme dat nu ontkracht lijkt te zijn. Associate professor Tobias Dansen: ‘Het klinkt heel aantrekkelijk: als we een pil slikken die radicalen wegvangt kunnen we misschien wel kanker voorkomen, gezond blijven en heel oud worden. Maar zo werkt het helaas gewoon niet.’

De keerzijde van antioxidanten

Ook noemen de onderzoekers dat het slikken van hoge doses antioxidanten mogelijk negatieve effecten heeft. Vrije radicalen hebben ook belangrijke functies in het lichaam. Ze zijn bijvoorbeeld onmisbaar voor correcte celdeling. De onderzoekers zetten daarom vraagtekens bij het slikken van hoge doseringen antioxidanten, omdat hiermee mogelijk ook deze positieve effecten worden weggenomen. Ze hopen dat hun onderzoek bijdraagt aan het idee dat vrije radicalen niet per se slecht zijn en het wegvangen ervan door antioxidanten dus ook niet per se goed is.

Kanker

Ook voor mensen met kanker is er nog veel onduidelijkheid over de effecten van het slikken van antioxidanten. Dansen: ‘Er zijn bijvoorbeeld muisstudies waarbij uitzaaiingen sneller terugkomen bij het toedienen van antioxidanten. We zien ook dat sommige tumorcellen juist meer antioxidanten nodig hebben om te overleven dan gezonde cellen, en dat dus juist die tumorcellen baat hebben bij extra antioxidanten. Het is een heel complex verhaal waarbij allerlei factoren meespelen.’ Volgens de onderzoekers zijn er nog te veel vraagtekens om een concreet advies te vormen over het slikken van extra antioxidanten bij kanker. ‘Blijf of ga in overleg met een behandelend arts over het slikken van antioxidanten’, is hun advies.

Bron: UMC Utrecht

Gepubliceerd op 17 mei 2024

Door Angela Severs

Reageer op dit artikel

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.