Een stroomschema voor glutensensitiviteit

Anna Piso is derdejaars student Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool. In opdracht van Mirjam Bakker van diëtistenpraktijk De Dieetwinkel deed ze onderzoek naar glutensensitiviteit. Omdat er nog geen eenduidige behandeling voor is, heeft ze een stroomschema gemaakt. Dit helpt om de oorzaak te achterhalen en een passend dieet voor te schrijven. Want een glutenvrij dieet is niet altijd nodig.

Anna schreef er deze blog over.

Glutensensitiviteit

Mirjam Bakker van diëtistenpraktijk “De Dieetwinkel” vertelde me dat zij veel cliënten ontvangt die kampen met glutengerelateerde maagdarmklachten, oftewel glutensensitiviteit. Maar wat zorgt er nu eigenlijk voor dat de klachten ontstaan en hoe kun je als diëtist cliënten helpen die klachten te verlichten? Er is nog geen eenduidige behandeling en daarom ben ik gestart met een onderzoek naar dit onderwerp.

De oorzaak: ATI’s?

Er zijn 3 componenten in voeding die in de literatuur in verband worden gebracht met glutensensitiviteit: Amylase Trypsine Inhibitors (ATI’s), gluten en FODMAPs. Je zou denken dat gluten de veroorzakers van de klachten zijn, het zit immers in het woord: glutensensitiviteit. Echter, uit onderzoek is gebleken dat gluten niet de boosdoener zijn (1). Ook FODMAPs laten een onduidelijke relatie zien met de aandoening, omdat er geen serologische testen zijn om de diagnose “glutensensitiviteit” vast te stellen. Het betreft vaak een zelfdiagnose. Klachten doen regelmatig denken aan die van het prikkelbare darmsyndroom (PDS). Daarbij is het dikwijls onbekend of het in de onderzoeken glutensensitiviteit of PDS betreft (2,3). ATI’s zijn waarschijnlijk de veroorzakende factor van de symptomen die in het klinische beeld worden gezien (4). Het zijn bepaalde graaneiwitten, die een ontstekingsreactie bevorderen en die ook de activiteit van spijsverteringsenzymen remmen.

De huidige behandeling

Ik wilde weten hoe diëtisten glutensensitiviteit behandelen, en heb daarom een praktijkonderzoek gedaan. Dit praktijkonderzoek liet zien dat diëtisten nog geen eenduidige behandeling hebben. Vaak schrijven diëtisten direct een glutenvrij dieet voor, omdat de klachten dan verdwijnen. Logisch, want ATI’s komen voor in glutenbevattende granen. Toch is een glutenvrij dieet niet altijd nodig en kan dit ongewenste beperkingen opleveren voor de cliënt.

Stroomschema

Om te voorkomen dat er te snel een glutenvrij dieet wordt voorgeschreven, heb ik samen met Mirjam Bakker een stroomschema ontwikkeld voor de behandeling van glutensensitiviteit. Dit stroomschema geeft inzicht in de mogelijke oorzaak van de klachten en de bijbehorende behandeling. Het is van groot belang dat eerst coeliakie en tarwe-allergie worden uitgesloten. Als dat het geval is, kan er met een provocatie worden getest waar de cliënt op reageert: op FODMAPs of ATI’s.

Keuze dieet

Als het probleem in de FODMAPs zit, kunnen toch nog glutenbevattende producten worden genuttigd en wordt de cliënt minder beperkt in zijn of haar dieet dan bij een glutenvrij dieet. Als het een ATI-gevoeligheid betreft, wordt het mogelijk moeilijker. ATI’s bevinden zich namelijk in alle glutenbevattende producten. De cliënt wordt hierbij genoodzaakt een glutenarm dieet te volgen. Maar soms is het al voldoende alleen tarwe te vermijden, omdat tarwe de meest agressieve ATI’s bevat. Sporen van gluten kunnen dan ook geen kwaad, omdat er geen sprake is van coeliakie. Het blijft hierbij uitproberen waar de tolerantie van de cliënt ligt.

Glutenvrij niet altijd nodig

Door dit schema toe te passen, kunnen diëtisten in de toekomst cliënten met glutengerelateerde maag- en darmklachten beter begeleiden en hoeven cliënten niet onnodig beperkt te worden met een strikt glutenvrij dieet.

1 Moleski, S.M., Shah, A., Durney, P. et al. Symptoms of gluten ingestion in patients with non-celiac gluten sensitivity – a randomized clinical trial. Nutrition. 2020:81:110944.

2 Catassi, C., Alaedini, A., Bojarski, C. et al. (2017). The Overlapping Area of Non-Celiac Gluten Sensitivity (NCGS) and Wheat-Sensitive Irritable Bowel Syndrome (IBS): An Update. Nutrients. 2017:9;11:1268.

3 Biesiekierski, J.R., Muir, J.G. & Gibson, P.R. Is Gluten a Cause of Gastrointestinal Symptoms in People Without Celiac Disease? Current Allergy and Asthma Reports. 2013:13:631–638.

4 Junker, Y., Zeissig, S., Kim, S. J. et al. (2012). Wheat amylase trypsin inhibitors drive intestinal inflammation via activation of toll-like receptor 4. The Journal of experimental medicine. 2012:209;13:2395–2408.