‘Ook een diëtist kan impact hebben op het voedselsysteem’

Prof. Jaap Seidell, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam schreef samen met universitair docent kinderobesitas Jutka Halberstadt het zeer lezenswaardige boek “Andere kost”, een pleidooi voor een gezonder en duurzamer voedselsysteem. Seidell vindt dat ook diëtisten zich hard moeten maken voor een ander voedselsysteem. ‘Als je merkt dat je mensen niet goed meer kunt helpen, is het tijd het systeem te veranderen.’

Eed van Hippocrates

De derde druk van het boek “Andere kost” ligt inmiddels in de winkel. Het is een boek dat oproept tot radicale verandering van ons voedselsysteem. Want met ons huidige systeem leggen we volgens de auteurs een te groot beslag op de aarde, veranderen we het klimaat, vermindert de biodiversiteit, wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter én worden mensen steeds ongezonder. Wie het boek leest, voelt een groeiende urgentie om ook een steentje bij te dragen aan het verbeteren van de systemen. Maar… wat ligt er binnen de mogelijkheden van de diëtist? Seidell: ‘Er gaan geluiden op om de Eed van Hippocrates voor artsen aan te passen. Niet alleen is het de plicht van een arts om goed voor een patiënt te zorgen, maar dat moet ook voor de planeet. Behandelingen die de planeet schaden, zoals een dieetadvies dat niet duurzaam is, brengen uiteindelijk ook weer schade aan de patiënt. Een diëtist is een paramedicus, maar je kunt deze eed ook voor jezelf toepassen. Wees je bewust van de impact die jouw adviezen kunnen hebben.’

Verander de omgeving

Op welk gebied kan een diëtist dan impact hebben? Seidell: ‘Je kunt je bijvoorbeeld in je organisatie hard maken tegen voedselverspilling. Of een lans breken voor gezonde voeding binnen de instelling, ook voor personeel en bezoekers. Te vaak nog zijn er gefrituurde snacks, gebak en snoep te koop in een gemiddeld ziekenhuis. Trouwens, dat zag ik ook in de kantine van de opleiding voor diëtisten, waar ik laatst op bezoek was. En dan zeggen de docenten en studenten: “Dit kunnen we niet veranderen, want er is een langlopend contract met een cateraar.” Onzin. Natuurlijk kun je het als consument wél veranderen.’ Stemmen met je vork, heet dat in het boek. Ook in je dieetadviezen kun je als diëtist impact maken: adviezen over duurzaam en meer plantaardig eten, het gebruik van seizoensproducten, restverwerking, eenvoudige en goedkope recepten.

Syndemie

Klimaatverandering, de obesitaspandemie, sterk bewerkte voedingsmiddelen, het wereldvoedselprobleem, corona: al deze grote mondiale problemen hangen volgens Seidell met elkaar samen. Klimaatverandering leidt tot uitdroging van de grond en meer ondervoeding. Sterk bewerkte voedingsmiddelen leiden tot obesitas en daardoor andere gezondheidsproblemen. Seidell: ‘De Lancet noemt het een “syndemie”, een groep pandemieën die allemaal effect op elkaar uitoefenen. Denk bijvoorbeeld aan de bosbranden die optreden als de grond uitdroogt en de temperatuur oploopt: 1 vonk is genoeg om grote problemen te veroorzaken. Zo werkt het ook met COVID-19. Het was al langer bekend dat mensen met obesitas meer kans hebben op ernstige luchtweginfecties, maar door de coronacrisis is dit effect op het immuunsysteem ineens veel duidelijker geworden. Slechts 5 procent van de mensen die overlijden aan corona heeft géén onderliggende chronische aandoening, en obesitas verhoogt het risico op complicaties sterk. Helaas heeft de overheid tot nu toe maar weinig gedaan aan leefstijlinterventies. Samen met een groep wetenschappers en artsen hebben we gevraagd om leefstijladviezen. Maar de gedachte was dat alle maatregelen rondom corona, zoals afstand houden en handen wassen, al moeilijk genoeg zijn voor de consument. Inmiddels is er een website met wat algemene adviezen over leefstijl, maar er zouden veel meer maatregelen genomen moeten worden. En dan denk ik niet aan de consument, maar met name aan de aanbieders. De school die besluit om de frisdrankautomaten weg te halen, het bedrijf dat de kantine gezonder maakt. Niet de consument, maar de omgeving moet veranderd worden.’

Van tunnelvisie naar brede blik

Een diëtist heeft door haar of zijn beroep vaak een tunnelvisie. Dat is logisch, maar Seidell onderstreept het belang van een brede blik: ‘Alleen een voedingsadvies geven heeft niet zoveel zin als een patiënt last heeft van schulden, stress heeft of weinig opleiding heeft gehad. Wij doen veel onderzoek naar kinderen met obesitas. Heel vroeger kreeg een kind een individueel dieetadvies, maar nu gebruiken we een aanpak voor het hele gezin. En daarbij kijken we naar de behoeften en mogelijkheden: is dat hulp bij schuldsanering, een GLI, opvoedadvies, het zoeken van een geschikte sportclub of adviezen over gezond en goedkoop eten? Ook het doel is veranderd: niet meer alleen gewichtsverlies, maar ook het verbeteren van de kwaliteit van leven. Een diëtist zou ook breder kunnen gaan kijken. Uit onderzoek is bekend dat in de eerste lijn veel patiënten afhaken bij de diëtist en dat de resultaten soms maar schamel zijn. Dan kun je denken dat het aan de patiënten ligt, of aan de vergoeding, maar je kunt ook gaan zoeken naar een andere manier van behandelen, bijvoorbeeld in samenwerking met andere hulpverleners en invloed uitoefenen op de omgeving van de patiënt.’