‘Tegengaan problematisch alcoholgebruik lastig zonder cultuuromslag’

Het drinken van alcohol is gemeengoed in de samenleving. Dat maakt het moeilijk om problematisch alcoholgebruik tegen te gaan. Dat stelde Maarten van Ooijen, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), tijdens het congres “Alcohol op de kaart – (h)erkennen van problematiek” op 6 april in Amersfoort. Van Ooijen riep de circa 375 aanwezige (verslavings)artsen, GGD’en en de hele zorgsector daarom op om de schadelijkheid van alcohol duidelijker te maken aan het grote publiek.

Kamerbrief in de maak

De schadelijke gevolgen van alcohol in het verkeer zijn al wel tot de samenleving doorgedrongen. Maar dat geldt volgens de staatssecretaris nog onvoldoende voor de nadelige gevolgen van alcohol voor het risico op kanker, voor jongeren onder 18 jaar en tijdens de zwangerschap. Van Ooijen heeft afgesproken om de Tweede Kamer voor de zomer te informeren over het alcoholbeleid. Hij wil graag stappen zetten, bijvoorbeeld voor een betere naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar bij de verkoop van alcohol. Als hypothetisch voorbeeld noemde hij het verplichten om altijd te vragen naar een legitimatiebewijs, niet alleen bij jongeren. Maar hij verwacht dat zo’n voorstel tot veel maatschappelijke rumoer zou leiden. De situatie is volgens Van Ooijen anders dan voor roken. Er is een grote en brede bekendheid over de schadelijkheid van roken, ook in de tijd toen roken in de horeca verboden werd. Bij alcohol is dat er volgens hem nog niet.

Aanpassen sociale norm

Ook andere sprekers benadrukten tijdens het alcoholcongres dat het belangrijk is om de sociale norm te veranderen. Doordat alcohol drinken zo gangbaar is, vinden mensen nu niet snel van zichzelf dat ze te veel alcohol drinken en is het ook lastig voor zorgverleners om mensen erop aan te spreken. Volgens verslavingsarts Robert van de Graaf mogen artsen niet meer wegkijken en zouden ze – net als in het verleden bij roken – alarm moeten slaan over de schadelijkheid van alcohol. Bij roken is dat volgens hem makkelijker, omdat roken onder artsen niet gangbaar is. Dat ligt bij alcohol wat lastiger. Prof. Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit, legde uit dat alcohol nadelig is voor de doorbloeding van myeline in de hersenen. Myeline omhult de zenuwen en een goede doorbloeding is nodig voor de geleiding van signalen. Lange tijd bestaat al de opvatting dat 1 glas alcohol per dag gezond is voor de bloedvaten. Maar Scherder is heel stellig: ‘Dat is echt achterhaald.’

Gebrek aan tijd bij professionals

Naast de sociale norm is ook een gebrek aan tijd bij professionals een barrière voor vroegsignalering van problematisch alcoholgebruik. Dat kwam aan bod in een presentatie van het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek (SVA). Toch is het heel belangrijk om het gesprek met de patiënt over alcoholgebruik aan te gaan, zo werd benadrukt. SVA biedt professionals daarbij ondersteuning via de website www.herkenalcoholproblematiek.nl. Daar zijn bijvoorbeeld zakkaarten beschikbaar voor het bespreekbaar maken van alcoholgebruik in ziekenhuizen en in de GGZ. Patiënten kunnen doorverwezen worden naar www.allesoverdrinken.nl, waar mensen gratis en anoniem hun eigen alcoholgebruik in kaart kunnen brengen en aan de slag kunnen met minderen met alcohol.