Recensie: Het ritme van eten

Diëtist Elly Kaldenberg is gespecialiseerd in voeding in relatie tot het bioritme. Samen met voedingswetenschapper Gerda Pot (werkzaam bij Alliantie Voeding in de Zorg) schreef ze “Het ritme van eten”, een praktisch boek waarin je alles te weten komt over eten en drinken bij onregelmatige diensten en het chrono-voedingsplan.

Voeding is dé knop waar je aan kunt draaien

In dit lijvige boek richten Kaldenberg en Pot zich specifiek tot mensen met onregelmatige werktijden of een onregelmatig leven. In een samenleving die 24/7 draait zijn onregelmatige werktijden, waaronder nachtwerk, voor veel mensen gewoon geworden. Maar voor ons lichaam is deze onregelmatigheid niet zo vanzelfsprekend, leggen de auteurs uit. Ritme en regelmaat zijn juist de basiselementen om lekker in je vel te zitten. Onregelmatige diensten veroorzaken een verstoring van de biologische klok, met veel (onbegrepen) klachten tot gevolg. Zo kampt maar liefst 55 tot 80 procent van de nachtwerkers met buikklachten rondom hun dienst. Verder leiden onregelmatige werktijden vaak tot verminderde alertheid, gewichtstoename, slecht slapen en gezondheidsrisico’s op de lange termijn. Zijn deze klachten “part of the job”, bijeffecten waar niets tegen te doen is? Nee, stellen Kaldenberg en Pot, en ze hebben een oplossing: voeding is dé knop waaraan je kunt draaien om de negatieve gevolgen van onregelmatige diensten in de hand te houden.

Vroege vogels en nachtuilen

Het boek is verdeeld in 2 delen. Het eerste deel, dat ongeveer een derde deel van het boek beslaat, gaat diep in op de theorie. Deze theorie is uitgebreid en pittig, maar wordt op een behapbare manier uitgelegd. Zo leert de lezer hoe de biologische klok precies werkt en hoe je deze kunt synchroniseren met de kloktijd op je horloge door het inzetten van zogenoemde “tijdgevers”. Dit zijn tijdsignalen uit de omgeving, zoals licht, voeding en beweging. De verschillende chronotypes komen aan bod, oftewel ben je een vroege vogel (25 procent van de mensen behoort tot dit chronotype), een echte nachtuil (25 procent) of meer een dagdier (50 procent). Ieder chronotype heeft een ander ritme met andere aandachtspunten. De lezer ontdekt wat voeding kan doen om de negatieve gevolgen van onregelmatige diensten in de hand te houden, wat het effect is van de juiste timing van eten en wat de relatie is tussen een verstoring van het biologische ritme en overgewicht.

Het chrono-voedingsplan

In het tweede gedeelte kan de lezer vervolgens aan de slag met het eigen chrono-voedingsplan. Dit is een goed doordacht voedingsplan passend bij iemands persoonlijke leefritme. Het boek biedt handige voorbeelden van hoe een eetpatroon eruit kan zien voor de diverse chronotypes bij verschillende diensten en tijdens de vrije dagen daar tussenin. Alles om die biologische klok zo min mogelijk te verstoren en zo fit mogelijk te blijven. De adviezen bij het chrono-voedingsplan zijn praktisch en wetenschappelijk onderbouwd, met veel ruimte voor wat bij de persoon zelf past. Ze zijn gebaseerd op puur, onbewerkt eten, dus volop groenten, granen en zuivel. Hierbij worden geen adviezen gegeven over of volle zuivel of magere zuivel beter is: dit hangt vooral af van of het zwaar op je maag ligt of niet en wat iemand lekker vindt, vinden de auteurs. Het boek biedt veel receptinspiratie. De gerechten zijn makkelijk te maken en passen bij de verschillende diensten, zoals havermoutmuffins voor vroege vogels en een omeletwrap met wortel en rode kool voor tijdens de nachtdienst.

Als het even niet zo lekker gaat

Lekker praktisch is de checklist die in het boek is opgenomen, voor als het even niet zo lekker gaat. Hier vind je veel voorkomende klachten rondom onregelmatige diensten op een rijtje met bijbehorende adviezen en uitleg. Veel voorkomend is bijvoorbeeld een opgeblazen gevoel tijdens de nachtdienst. Dat is niet gek, leggen de auteurs uit, want nachtwerkers eten op tijden waarop je spijsvertering eigenlijk rust zou moeten hebben. De basis van goed eten begint overdag en daarbij is het chrono-voedingsplan het juiste hulpmiddel. Maar ook langzamer eten en goed kauwen kan al veel verlichting geven, tippen de auteurs.

Ook handig voor diëtisten?

“Het ritme van eten” is vooral een leerzaam en praktisch boek dat mensen met onregelmatige diensten helpt prettiger de dienst door te komen, beter te slapen en buikklachten te verminderen. Is het boek ook een aanrader voor diëtisten? Ja. Veel mensen werken of leven onregelmatig en ontwikkelen hierbij voedingsgerelateerde klachten. De kans is dus groot dat diëtisten deze mensen in hun praktijk treffen. Juist omdat spijsverteringsklachten niet altijd gekoppeld worden aan het eet- en leefritme van de patiënt of cliënt, kan dit boek een eyeopener zijn. Het is een handig hulpmiddel bij de begeleiding van patiënten, maar ook een prima boek om als diëtist te tippen aan (ziekenhuis)collega’s met onregelmatige diensten.

Het ritme van eten, alles over eten en drinken bij onregelmatige diensten. Elly Kaldenberg en Gerda Pot, 2424FIT BV, ISBN 9789090376301, 223 pagina’s, € 28,95