Recensie: Voed je brein

Met “Voed je brein” wilde hoogleraar psychiatrie Iris Sommer een toegankelijk boek schrijven over de juiste voeding voor hersenen en darmen. Helaas slaat ze regelmatig nét de plank mis en blijven de adviezen vrij oppervlakkig.

Houd je brein in conditie

Een psychiater die oog heeft voor leefstijl en goede voeding voor het brein, dat zien diëtisten natuurlijk graag! Hoogleraar psychiatrie Iris Sommer is werkzaam in het UMC Groningen en doet onderzoek naar de juiste voeding voor het brein. Daarbij is ze bijzonder geïnteresseerd in de innige relatie tussen het darmmicrobioom, het brein en het immuunsysteem – en dat is dan waar dit boek over gaat. In de inleiding start Sommer met sterke claims. ‘Darmbacteriën kunnen ons mentale functioneren en ons gedrag beïnvloeden en spelen een rol bij diverse hersenaandoeningen’, schrijft ze. Ze stelt ook dat je met voeding het immuunsysteem kan beïnvloeden en dat is ‘goed nieuws voor mensen met hersenaandoeningen’. Deze stevige claims zwakt ze gelukkig zelf meteen al af, door te zeggen dat voeding slechts één leefstijlfactor is. Meer bewegen, stoppen met roken en minderen met alcohol zijn eveneens belangrijk. Ook zegt ze dat gezond leven geen garanties biedt en dat er nog veel lacunes zijn in de kennis rondom hersenen en voeding.

Anatomie van de hersenen

Na de inleiding volgt uitleg over de anatomie en werking van de hersenen, over de bloedhersenbarrière, de darmbarrière, het nut van bacteriën in de darm en het immuunsysteem. Ingewikkelde onderwerpen, maar de uitleg is behoorlijk summier: de uitleg over de darm-brein-as is bijvoorbeeld maar een halve kolom. Hierna volgt uitleg over gezond eten en ontstekingsremmende voeding, waarna ze al snel overgaat tot uitleg over het BrAiN-voedingspatroon.

BrAiN

Het BrAin-voedingspatroon wordt in het UMC Groningen gebruikt voor voedingsonderzoek bij mensen met de ziekte van Parkinson, Alzheimer, schizofrenie en bipolaire stoornis. Diëtist Ellen van den Oever wordt in het boek genoemd als de samensteller van dit dieet, samen met haar collega-diëtisten. De diëtisten hebben ook de 44 recepten achterin het boek ontwikkeld. Het BrAiN-eetpatroon is geïnspireerd op het mediterrane eetpatroon en wordt vooral gekenmerkt door onbewerkt eten, met nadruk op omega-3-vetzuren, vezels en gefermenteerde producten. Het idee is dat dit eetpatroon volwaardig is, dat het ontstekingsremmend werkt en dat het een goede invloed heeft op het darmmicrobioom. De adviezen en aanbevolen hoeveelheden lijken sterk op die van de Schijf van Vijf. Uitzondering zijn peulvruchten, daarvan worden dagelijks 3 opscheplepels geadviseerd. Verder wordt er 2 keer per week vis geadviseerd en worden zure zuivelproducten aanbevolen.

Kleine hapjes

Het BrAiN-voedingspatroon ziet er goed doordacht uit. Maar als Sommer de voedingsprincipes uitlegt in haar boek, zit ze er toch steeds nét een beetje naast. Ik noem wat voorbeelden:

• ‘Als je je hersenen een boost wil geven, eet dan dadels of vijgen’
• ‘Geen enkel product bevatten alle voedingsstoffen, al komen olijven dicht in de buurt’
• ‘Havermelk is een goede bron van vitamine B’
• ‘Vooral van de B-vitaminen zijn er veel’
• ‘Geniet van het leven en drink meer dan voldoende water en groene thee’
• ‘Ben je iemand die snel trillerig en duizelig wordt, dan is een dieet met regelmatig kleine hapjes iets voor jou’

Waarschijnlijk wil Sommer alles in eenvoudige taal uitleggen, maar dan nog moet de informatie gewoon kloppen. Hier wreekt het misschien dat Sommer een psychiater is, zonder voedingsachtergrond?

Voeding bij hersenaandoeningen

In een apart hoofdstuk gaat Sommer in op gezond eten bij hersenaandoeningen. Helaas blijft dit hoofdstuk vrij oppervlakkig en zijn de adviezen wat willekeurig. Zo zegt ze dat bij mensen met Alzheimer “fingerfood” populair is. Bij Parkinson zegt ze dat verstopping voorkomen moet worden, zonder er verder specifieke adviezen aan te wijden. Bij depressie gaat het over verlies van eetlust en adviseert ze om ‘samen te eten omdat dat gezelliger is’.

Darmflora en ketodieet

Het is opvallend dat Sommer in dit boek consequent schrijft over de “darmflora”, terwijl dat een achterhaalde term is (omdat bacteriën geen planten zijn). Dat kan een keuze zijn – om de ingewikkelde materie te versimpelen voor de lezer. Maar je zou toch eigenlijk wel willen dat de juiste terminologie – darmmicrobioom – wordt gebruikt. Wat ik verder mis in het boek, is informatie over het ketogeen dieet. Dat is een dieet waarvan inmiddels bewezen is dat het een effect heeft op epilepsie, en waarvan er aanwijzingen zijn dat het kan helpen bij mensen met migraine en de ziekte van Parkinson. Natuurlijk is dit andere koek dan het BrAiN-voedingspatroon, maar om het dan helemaal niet te noemen vind ik toch een leemte.

Zondigen?

Sommer benadrukt dat je in stappen kunt toewerken naar het BrAiN-voedingspatroon, en dat je het bijvoorbeeld ook enkele dagen per week kunt uitproberen. Toch spreekt ze helaas ook over “zondigen” als je een keer wat anders eet. Ze schrijft: ‘Je mag best af en toe zondigen, graag zelfs: ik zou niet willen dat je een overspannen health freak wordt’. Ik vind dat een bijzondere uitspraak voor een psychiater, zeker omdat ze verderop in het boek ingaat op orthorexie en waarschuwt voor té gezond leven.

Conclusie

Hoe interessant de relatie tussen voeding, brein en darmen ook is: dit boek voegt helaas weinig kennis toe. Ik ben wel benieuwd naar het wetenschappelijk effect van het BrAiN-voedingspatroon, en hoop dat de diëtisten van het UMCG in de toekomst meer betrokken worden bij de communicatie rondom dit eetpatroon.

Voed je brein. Iris Sommer, uitgave van de Hersenstichting, ISBN 9789090362526, 192 pagina’s, € 29,95