Voedseletiketten vaak verwarrend en misleidend

Consumenten kunnen verstrikt raken in een doolhof van voedseletiketten, waarschuwen EU-auditors van de Europese Rekenkamer. Hoewel etiketten bedoeld zijn om consumenten te helpen bij het maken van weloverwogen keuzes, worden ze ook gebruikt om producten aantrekkelijker te maken met claims als “gezond”, “biologisch” of “glutenvrij”. Dit leidt volgens de auditors niet alleen tot verwarring, maar kan ook misleidend zijn. 

Hiaten in regelgeving en controle

Dankzij EU-regels wordt basisinformatie over voedingsmiddelen vermeld, maar de EU-auditors  wijzen in hun verslag op zorgwekkende hiaten in de wetgeving. Zo mogen voedings- en gezondheidsclaims volgens de EU-regels worden gebruikt, zelfs voor producten met een hoog gehalte aan vet, suiker en/of zout. Producten met veel suiker kunnen vervolgens worden aangeprezen als “eiwitrijk producten”. Ook worden consumenten worden steeds vaker geconfronteerd met niet-gereglementeerde gezondheidsclaims over plantaardige of “botanische” stoffen. Als voorbeelden noemen de auditors claims als “geeft meer energie” of “verbetert de fysieke prestaties”, zelfs als deze niet wetenschappelijk bewezen zijn. 

Gebrek aan standaardisatie

Het ontbreken van geharmoniseerde regels voor voedingswaarde-informatie op de voorzijde van verpakkingen, zoals Nutri-Score of Keyhole, maakt het moeilijker voor consumenten om gezondere keuzes te maken. Europese belanghebbenden hebben geen consensus bereikt over het te gebruiken etiketteringssysteem en het bestaan van meerdere systemen met verschillende boodschappen zorgt eerder voor verwarring dan duidelijkheid.   

Creatieve claims en greenwashing

De verwarring wordt volgens de auditors verergerd door de stortvloed aan vrijwillige labels, logo’s en claims die zijn ontworpen om de aandacht van consumenten te trekken. Hieronder vallen niet alleen “clean labels” over de afwezigheid van bepaalde stoffen (bijvoorbeeld “antibioticavrij”) en niet-gecertificeerde eigenschappen (“vers” en “natuurlijk”). Ook bevatten de etiketten uiteenlopende milieuclaims die worden ingezet voor greenwashing. Dit soort vrijwillige claims worden zelden gecontroleerd, en boetes voor overtredingen zijn vaak niet afschrikkend. Ook de opkomst van online verkoop maakt toezicht lastiger, zeker als het om websites buiten de EU gaat. 

Bijzondere zorgen voor specifieke groepen

Consumenten met voedselallergieën worden beperkt in hun keuzes door vage vermeldingen zoals “kan … bevatten”. Door deze waarschuwingen op het etiket, beschermt de fabrikant zichzelf tegen wettelijke gevolgen van een mogelijke reactie door kruisbesmetting. Die regels zijn onlangs verbetert. Vegetariërs en veganisten hebben te maken met het ontbreken van een EU-brede definitie voor “veganistisch” of “vegetarisch”, wat de geloofwaardigheid van dergelijke labels ondermijnt.  

Onvoldoende voorlichting

De Europese Rekenkamer roept op tot strengere controles, geharmoniseerde regels en meer voorlichting om Europese consumenten beter te beschermen tegen misleiding en verwarring door voedseletiketten. Ondanks deze kritiek constateren de auditors dat consumentenvoorlichting geen hoge prioriteit lijkt te hebben. De EU had tussen 2021 en 2025 slechts ongeveer 5,5 miljoen euro beschikbaar gesteld voor bewustmakingscampagnes over voedseletikettering. Dergelijke campagnes zijn in de EU-landen minimaal uitgevoerd.  

Bron: Europese Rekenkamer