Thuis aan de slag met smaaksturing bij kanker

Diëtist en gezondheidswetenschapper Kelly Silverio Alonso-Duin won met haar poster “Thuis aan de slag met smaaksturing” de PosterPitch tijdens het Voeding Nederland congres op 10 maart in Utrecht. De poster is ontwikkeld om smaaksturing bij oncologische patiënten ook thuis op gang te helpen. Kelly is gespecialiseerd in oncologie en werkt ruim 10 jaar bij Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar en sinds 2018 ook bij VUmc in Amsterdam. Daarnaast zit zij in de redactie van www.voedingenkankerinfo.nl, is ze lid van de Landelijke Werkgroep Diëtisten Oncologie en is zij mede-ontwikkelaar van de post HBO cursus Voeding bij kanker en de leergang Voeding bij chemotherapie.

In de rubriek Praktijk vertelt ze over de ontwikkeling van de poster. Wil je ook bloggen over jouw praktijk of ken je een collega met een goed verhaal? Tip de redactie op info@nieuwsvoordietisten.nl.

Smaaksturing

In steeds meer ziekenhuizen komen initiatieven op gebied van smaaksturing, afhankelijk van de individuele smaakverandering en voorkeur van de patiënt. Denk aan het naar voren halen van een bepaalde smaak en/of het combineren met een prettig mondgevoel zoals krokant (droog) of juist filmend (vettig). De ervaringen hiermee zijn over het algemeen positief. Veel oncologische patiënten worden poliklinisch behandeld en zijn het grootste deel van de behandeling thuis. Die patiënten zie ik op de poli en vaak blijkt dan dat hun verminderde eetlust wordt veroorzaakt door een smaakverandering. Ik merk in de praktijk dat veel patiënten denken de enige te zijn met dit probleem, of dat het aan de kookkunsten van een partner of het eten ligt. Zo’n situatie is frustrerend voor alle betrokkenen.

Smaakverandering komt vaak voor

De helft tot driekwart van de oncologische patiënten krijgt te maken met smaakverandering. Dit kan variëren van weinig smaak, een andere smaak, te veel smaak tot helemaal geen smaak. De smaakverandering kan verschillen per basissmaak (zout, zoet, zuur, bitter of umami) en de smaakvoorkeur van de patiënt kan ook per week, dag of zelfs per uur veranderen. Het is lastig voor de patiënt, en ook voor naasten, om te herkennen waar op welk moment de voorkeur ligt. Smaakverandering vermindert de eetlust en verhoogt daarmee het risico op ondervoeding. Daarbij heeft het een negatieve invloed op de kwaliteit van leven van de patiënt. Te véél goedbedoelde adviezen en kookboeken kunnen de patiënt, die door ziekte en behandeling vaak al vermoeid is, afschrikken.

Praktische adviezen

Daarom wilde ik een model ontwikkelen waarbij de patiënt en naasten inzicht krijgen in de soorten smaakverandering, gekoppeld aan een beperkt aantal praktische adviezen voor thuis. Op basis van mijn ervaring en gesprekken met patiënten selecteerde ik een aantal praktische toevoegingen die een maaltijd zoeter, zouter, zuurder of meer bitter maken. Gaandeweg kwam umami daar ook bij. Mijn collega diëtisten op de oncologische afdelingen gaven feedback, en ook ging ik om tafel met de koks van Amsterdam UMC, locatie VU medisch centrum. Zij hebben het deel “Mondgevoel” aan de poster bijgedragen.

Poster_Wetenschappelijk_2020-03-04 Highres

Wereld Kanker Onderzoek Fonds

Omdat ik geen grafisch talent ben, zocht ik hulp bij het Wereld Kanker Onderzoek Fonds voor vormgeving van de poster. Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds was tegelijkertijd bezig met een uitgebreid artikel voor de website www.voedingenkankerinfo.nl over smaaksturing voor thuis, omdat daarover veel vragen binnenkomen op die website. De QR-code op de poster verwijst naar dat artikel, dat op de dag van het congres online werd gezet. Professionals en patiënten die door de poster enthousiast zijn geworden over smaaksturing, kunnen op deze website meer informatie, tips en adviezen vinden.

Rol van de diëtist

Ik ben blij met de aandacht voor smaakverandering die de poster heeft gegenereerd. Op het congres waren de reacties van deelnemers enthousiast en was er veel vraag naar voorlichtingsmateriaal. Met mijn poster als basis is het Wereld Kanker Onderzoek Fonds bezig met het ontwikkelen van een praktijkposter, die binnenkort te bestellen zal zijn. Deze kan dan in de praktijk gebruikt worden door zorgprofessionals, bij voorkeur diëtisten met aandachtsgebied oncologie. Zij kunnen een sleutelrol spelen in de anamnese naar smaakverandering. Met de praktijkposter kun je gelijk praktische adviezen voor smaaksturing meegeven om thuis uit te proberen. Ik hoop dat de patiënten met de gerichte adviezen een succesbeleving hebben, waardoor ze weer wat plezier in eten kunnen ervaren.

Smaakkompas

Daarnaast is het Wereld Kanker Onderzoek Fonds bezig met het ontwerpen van een “Smaakkompas” om aan patiënten mee te geven voor thuis. Hiermee kan letterlijk een draai worden gegeven aan de praktische adviezen van de poster, omdat de smaak zo kan verschillen per moment. Ondertussen hoop ik dat er vanuit de wetenschap meer bekend wordt over welke smaakverandering in welke situatie of bij welke behandeling optreedt. Hierop kunnen we dan in de toekomst succesvoller anticiperen met onze adviezen.