Recensie: Kankervrij

De redactie van Nieuws voor diëtisten vroeg Herma ten Have, oncologie-diëtist, om een recensie te schrijven van het boek “Kankervrij” van William Cortvriendt. Een kritische blik op een boek dat veel belooft, maar op de feiten vooruit loopt.

Pretentieuze titel

Of ik een recensie wil schrijven over het boek “Kankervrij” van William Cortvriendt voor Nieuws voor diëtisten? Natuurlijk, ik was zelf ook benieuwd naar de inhoud van dit boek. De titel vind ik behoorlijk pretentieus. Misschien ken ik teveel (jonge) mensen met kanker. Cortvriendt is arts en heeft meerdere boeken geschreven over gezond leven. Dit boek is zijn eerste over kanker. Hij heeft het opgedragen aan zijn vrouw, die op 5-jarige leeftijd een hersentumor had en nu al 50 jaar kankervrij is. In de inleiding noemt hij leefstijl effectief als behandeling van kanker, maar benadrukt wel dit te doen naast de therapie van de oncoloog.

Deel 1 – de basiskennis over kanker

Het boek is prettig geschreven en goed te volgen. Cortvriendt doet regelmatig stellige uitspraken, zoals dat het geven van snoep aan kinderen misschien wel even ongezond en onverantwoord is als ze een sigaret laten opsteken. Ook stelt hij dat door het volgen van de inzichten uit dit boek je prognose een stuk beter wordt en dat je verreweg de meeste oorzaken van kanker kunt vermijden. Hij onderbouwt alles met literatuur, wat heeft geleid tot een indrukwekkende literatuurlijst: 46 bladzijden met literatuurverwijzingen!  Veel onderzoeken zijn echter celonderzoek, dierstudies, case-reports en fase 1 klinische studies. Dat benoemt hij ook. Hij schrijft dat industrieel bewerkte voeding, kant-en-klaar maaltijden, frisdrank en vruchtensap allemaal het risico op het krijgen van kanker verhogen, net als roken en alcohol. Hij legt duidelijk uit wat kanker is en wat de reguliere behandelingen inhouden. Hij benoemt van alle reguliere behandelingen de nadelen, maar ontraadt ze niet.

Deel 2 – wat je nooit verteld wordt over kanker

Ik heb moeite met de titel van dit deel, omdat deze suggereert dat er bewust informatie achtergehouden wordt. Het lokt natuurlijk ook uit tot verder lezen, want wát wordt er dan nooit verteld over kanker? Cortviendt stelt dat onderzoek naar kanker zich vooral concentreert op het DNA in de celkern, volgens hem is dit niet terecht. Hij gaat in op het “vergeten” Warburg-effect: kankercellen hebben veel glucose nodig voor hun energievoorziening, omdat ze een ander metabolisme hebben dan gezonde cellen. Hij legt uit dat beschadigingen aan mitochondriën in kankercellen hierbij een cruciale rol spelen. Ik weet daar onvoldoende van, maar als ik Google, lees ik dat mitochondriën de laatste paar decennia al thema van onderzoek zijn, ook in relatie tot kanker. En dan komen we bij hoofdstuk 8: “Suiker de meest veelzijdige kankerverwekker”. Cortvriendt: ‘Een blikje frisdrank of glas vruchtensap is waarschijnlijk net zo kankerverwekkend als het opsteken van een sigaret’. Mijns inziens is dit te stellig. Ook wijst Cortvriendt insuline aan als kankerverwekkend. Hij noemt het wrang dat diabetes type 2 nog steeds door veel te veel artsen met insuline wordt behandeld.

Deel 3 – zelf kanker bestrijden met bewezen maatregelen

Cortvriendt adviseert het ketogeen dieet voor mensen met kanker: maximaal 50 gram koolhydraten per dag, een normale hoeveelheid eiwit en veel vet. Het doel is om op die manier minder glucose te geven aan de kankercellen. Hij schrijft dat het helaas onmogelijk is om kankercellen de toegang tot glucose volledig te ontzeggen. Daarnaast blijkt dat kankercellen alles zullen doen om te overleven, en ook uiteindelijk vetzuren of ketonen kunnen gebruiken om aan hun energie te komen. Veel onderzoek dat hij aanhaalt, is proefdieronderzoek. Hij citeert onderzoeken waaruit blijkt dat hoe hoger de bloedglucose is, hoe slechter de prognose is en omgekeerd. En daarom stelt hij dat een ketogeen dieet door verlaging van de bloedglucose ook je prognose zal verbeteren. In het stukje over cachexie en een ketogeen dieet beschrijft hij dat gewichtsverlies bij een ketogeen dieet alleen optreedt als er overgewicht bestaat. Bij een normaal gewicht zou dit intact blijven en bij patiënten met ernstige cachexie zou het gewicht zelfs toenemen. Dit is niet mijn (beperkte) praktijkervaring. Voor mensen die moeite hebben met het ketogeen dieet, raadt hij enkele boeken aan. In het hele boek van Cortvriendt wordt de diëtist niet genoemd, jammer.

Ketogeen dieet

Cortvriendt raadt dus het ketogeen dieet aan, zolang er kankercellen zijn in het lichaam. Hij noemt het ketogeen dieet de ‘eerste en waarschijnlijk de belangrijkste stap om zelf invloed uit te oefenen op de bestrijding van kanker’. De nadelen van het ketogeen dieet worden niet besproken. Het is mogelijk dat kankercellen zich aanpassen aan een ketogeen dieet en dan veranderen in een meer ongevoelige en nog kwaadaardiger variant, maar hier schrijft hij niks over.

Vasten

Het volgende hoofdstuk gaat over vasten. Hij raadt aan om 3 dagen voorafgaand aan chemotherapie of radiotherapie te beginnen met vasten, eventueel via het Fasting Mimicking Diet, waarbij je nog wel iets mag eten, namelijk zo’n 500 kcal, en dan in totaal 4 tot maximaal 5 dagen. Daarna volgt een hoofdstuk over antiglucose en antiglutamine-middelen. Het is erg vaag. In het hoofdstuk over vitamine D raadt hij aan om te suppleren op basis van bloedwaarden en te streven naar 60-100 ng/ml. In Nederland gebruiken we meestal de nmol/l, waarbij 1 ng/ml = 2,5 nmol/l. Dit zijn wel erg hoge waarden om na te streven, dat haal je niet met een supplement van 400 of 800 IE. Hij schrijft dat hij zelf zijn dosis heeft opgevoerd naar 4000 IE per dag om te komen tot een bloedspiegel van 50 ng/ml. In het hoofdstuk over curcumine geeft hij het curieuze advies om, als je een hogere dosering wilt nemen dan er bij het desbetreffende supplement wordt geadviseerd, te overleggen met je oncoloog. Ik zou adviseren om altijd te overleggen met je oncoloog als je supplementen gebruikt. Hij beschrijft wel de interactie van curcumine met tamoxifen, maar vergeet te vermelden dat er ook bij chemo wordt gevreesd voor interactie.

Vitamine C

Wat nieuw voor mij was, was het onderzoek over vitamine C intraveneus. Een spectaculair resultaat, waarbij de overleving van ernstig zieke patiënten met pancreaskanker steeg met 9 maanden (71%!), van 12,7 maanden naar 21,7 maanden. Bij opzoeken van dit onderzoek blijkt het om een fase 1 klinische studie te gaan, dat wil zeggen het eerste onderzoek op mensen. Een hoopvolle uitkomst, maar het is dus nog te vroeg om voor de praktijk te adviseren. Van de overige antioxidanten raadt hij aan om vaak groente en fruit te eten en niet te suppleren, een advies waar ik me graag bij aansluit. Hoofdstuk 19 gaat over overige middelen, waaronder omega-3-vetzuren. Jammer dat hij niets schrijft over het mogelijke negatieve effect hiervan op sommige chemotherapieën. In de samenvatting lees ik voor het eerst iets over fytonutriënten, waar hij in bijlage A uitgebreid op in gaat. Concreet wordt dit niet, hij adviseert alleen om je niet te beperken tot 1 bepaalde voedingsstof. De recepten in de bijlage zien er goed uit en zijn gelukkig ook redelijk eiwitrijk.

Conclusie

Wat dit boek mij duidelijk maakt, is dat het nog steeds te vroeg is om het ketogeen dieet en vasten standaard aan te raden aan mensen met kanker. Er moet echt nog meer onderzoek gedaan worden. Als je cliënt graag het ketogeen dieet wil volgen, bewaak dan de voedingstoestand en meet naast het gewicht ook de vetvrije massa. En kijk vooral op www.voedingenkankerinfo.nl voor de laatste wetenschappelijke informatie over voeding en kanker.

Herma ten Have, (oncologie)diëtist

Kankervrij, Over ons gevecht tegen kanker en wat je zelf kunt doen, William Cortvriendt, Uitgeverij Lucht, 368 pagina’s, ISBN 9789492798732, € 29,95

Gepubliceerd op 19 september 2020

Door Karine Hoenderdos

Reageer op dit artikel

  1. Ellen Govers 2 oktober 2020 at 17:39 - Reply

    Een heldere goede recensie Herma. Storend dat weer een arts alles meent te weten en de diëtist zelfs niet noemt! Dat kan toch niet meer.
    Verder klopt het dat er ook in vitro een sterke relatie tussen de hoeveelheid insuline en de groei van kankercellen is gevonden (High risk of cancer because many cancer cells require insulin for optimal in vitro growth through their own receptor. Vigneri, J Endocrinol Invest 2016.)
    Hyperinsulineamie/insuline resistentie vormt daarmee een kanker risico en een koolhydraatbeperking is inderdaad wel dé manier om daar verbetering in te brengen. Daarmee kan een koolhydraatbeperkt dieet, maar vooral ook afvallen, het risico op kanker verkleinen. En dat lijkt me goed nieuws, gezien de prevalentie van deze ziekte, ook bij jonge mensen.
    Over de behandeling hoor je mij niet. Daar ben ik niet deskundig in. Ik zou wel een – door een diëtist begeleid – koolhydraatbeperkt dieet als preventie aanraden.
    Verder lees ik, dat er geen waarschuwingen worden gegeven voor het gebruik van supplementen en additionele voedingsproducten als curcuma tijdens de behandeling. Dat lijkt me ronduit gevaarlijk. Misschien had hij toch even een diëtist moeten raadplegen, dan had de schrijver geweten dat dit altijd met de oncoloog overlegd moet worden.

    • Beroep: Diëtist
    • Herma ten Have 3 oktober 2020 at 15:36

      Hoi Ellen, Heel erg bedankt voor je uitgebreide reactie. Ik ben het helemaal eens met je over de belangrijke rol van de diëtist. Ik kan het artikel waar je naar verwijst niet vinden, ik vind wel een artikel van deze auteur uit 2016 onder de naam “Insulin, insulin receptors, and cancer”. Hiervan kan ik alleen een abstract lezen, ik kan het dus niet goed beoordelen. Er zijn ook onderzoeken gedaan naar insuline en kanker, waarvan de conclusie is dat er geen verband is. Ik ben geen onderzoeker, maar een diëtist uit de praktijk. Ik verwijs graag naar het WKOF voor adviezen ter preventie van kanker, het WKOF doet dit in mijn ogen heel goed. Koolhydraatarm is niet één van de adviezen. Zorgen voor een gezond gewicht wel. En daarvoor zijn mijns inziens meerdere wegen die naar Rome leiden, in elk geval iets wat iemand kan volhouden, op maat dus.
      Zie: https://www.wkof.nl/nl/kanker-voorkomen/verklein-de-kans-op-kanker

      • Beroep: Diëtist
  2. Ester de Vos 29 september 2020 at 09:31 - Reply

    fijn deze recensie. Opbouwend, kritisch zorgvuldig en eerlijk, daar kan ik wat mee.

    • Beroep: Anders
    • Indien anders: Psycholoog
    • Herma Ten Have 29 september 2020 at 20:53

      Dank je Ester

      • Beroep: Diëtist
  3. Ismay 28 september 2020 at 12:02 - Reply

    Herma, heel fijn deze recensie, bedankt!

    • Beroep: Diëtist
    • Herma ten Have 28 september 2020 at 20:35

      Bedankt Ismay

      • Beroep: Diëtist
  4. Marjanne Teunissen 26 september 2020 at 08:12 - Reply

    Goede recensie, heeft mij meer inzicht gegeven in dit boek.

    • Beroep: Anders
    • Indien anders: Journalist
    • Herma Ten Have 26 september 2020 at 19:24

      Bedankt Marjanne!

      • Beroep: Diëtist
  5. Katrijn 23 september 2020 at 12:07 - Reply

    Het boek geeft wel handvatten om kanker zoveel mogelijk te voorkomen. Dat is het enige waar mensen wel invloed op hebben en kunnen verbeteren: roken, bewegen, geen pakjes en zakjes, vers, biologisch, puur en onbewerkt, goed gewicht, enz…

    • Beroep: Diëtist
    • Herma Ten Have 26 september 2020 at 19:38

      Hoi Katrijn, heb je het boek gelezen? Ik vind niet dat het handvatten geeft ter preventie. Mijns inziens is dit boek gericht op mensen met kanker. Het WKOF heeft goede brochures met handvatten ter preventie van kanker.
      Voor biologisch eten is er op dit moment geen bewijs dat het de kans op kanker verkleint. Er zijn maar weinig goede studies gedaan hiernaar.

      • Beroep: Diëtist
  6. Sarah Van Holder 23 september 2020 at 10:08 - Reply

    Bedankt!

    • Beroep: Diëtist
  7. Kelly Silverio 21 september 2020 at 11:32 - Reply

    Dank je Herma

    • Beroep: Diëtist

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.