Onderzoek naar nieuwe richtlijn voor PKU

Op 15 januari promoveerde diëtist Annemiek van Wegberg aan Rijksuniversiteit Groningen op onderzoek ter onderbouwing van nieuwe Europese richtlijnen voor de diagnose en behandeling van fenylketonurie (PKU). Het proefschrift richt zich op 5 onderwerpen: BH4-behandeling, laat gediagnosticeerde patiënten, atypische patiënten, voorkeuren en waarden van zorgprofessionals en alternatieve biomarkers.

PKU

Fenylketonurie (PKU) is een zeldzame stofwisselingsziekte die wordt veroorzaakt door een tekort aan het PAH-enzym, waardoor fenylalanine (Phe) zich ophoopt. Zonder behandeling kan PKU leiden tot neurologische schade, met ernstige verstandelijke beperking, epilepsie en gedrags- en psychische problemen tot gevolg. Vroege opsporing middels de hielprikscreening en vroege behandeling verbeteren de prognose aanzienlijk. De hoeksteen van de behandeling is een levenslang Phe-beperkt dieet met als doel het verlagen van de concentratie Phe in het bloed en de hersenen.

Europese richtlijn

In 2017 was Annemiek betrokken bij het opstellen van de eerste Europese richtlijn voor de diagnose en behandeling van PKU. Tijdens het opstellen van deze richtlijn bleek dat voor verschillende onderwerpen beperkt bewijs beschikbaar was. Dit vormde de aanleiding voor het promotieonderzoek van Annemiek, dat ze uitvoerde naast haar werk als diëtist in het Radboudumc in Nijmegen.

BH4-behandeling

Een klein deel van de kinderen met PKU heeft geen klassieke PKU, maar PKU door BH4-deficiëntie. BH4 zorgt er normaal voor dat het lichaam Phe goed kan omzetten. Bij een tekort aan BH4 hoopt Phe zich ook op. Bij deze patiënten kan suppletie met BH4 uitkomst bieden. Annemiek heeft onderzoek gedaan naar het vaststellen welke patiënten op BH4-behandeling reageren. Ze ontdekte dat de huidige 48-uurs test uit de richtlijn enkele langzame responders mist, maar dat het verlagen van de drempelwaarde leidde tot meer fout-positieven. Daarnaast blijkt er weinig consensus te zijn onder zorgprofessionals over de definitie van BH4-responsiviteit. Voordelen van BH4-behandeling, zoals verbeterde levenskwaliteit door dieetversoepeling, werden in studies niet aangetoond.

Late diagnose en atypische patiënten

Laat gediagnosticeerde PKU komt nog steeds voor, vooral bij personen uit regio’s zonder neonatale screening of immigranten uit die gebieden. In de literatuur vond Annemiek een aanzienlijk aantal patiënten die, ondanks verhoogde Phe-waarden, lijken te ontsnappen aan ernstige neurocognitieve schade (atypische patiënten).

Persoonlijke waarden en opvattingen

Bij de ontwikkeling van richtlijnen wordt deskundig oordeel (expert opinion) toegepast wanneer er weinig of geen wetenschappelijk bewijs beschikbaar is. In het proefschrift heeft Annemiek persoonlijke ervaringen en opvattingen van professionals vastgelegd en geanalyseerd die van invloed kunnen zijn op beslissingen over de behandeldoelen voor volwassenen met PKU. Onder de professionals waren ook een paar diëtisten. Opvallend was dat 68 procent van de professionals het risico van overbehandeling verkiest boven het risico op onderbehandeling. Ze erkenden echter ook de ziektelast en de moeilijkheid om de behandeling levenslang vol te houden.

Biomarkers

Tenslotte heeft Annemiek nieuwe biomarkers geïdentificeerd met behulp van metabolomics; nieuwe geavanceerde technieken om onderzoek te doen naar metabolieten, die betrokken zijn bij de stofwisseling. Als potentieel nieuwe biomarker ontdekte ze zo N-lactoyl-Phe, dat mogelijk beter inzicht geeft in neurocognitief functioneren dan Phe. De biologische rol van N-lactoyl-Phe is echter nog niet duidelijk.

Bronnen: Rijksuniversiteit Groningen en het proefschrift

Gepubliceerd op 23 januari 2025

Door Angela Severs

Reageer op dit artikel

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.