NESPEN over het belang van voeding op maat

Voedingsbehoeften verschillen per persoon en per situatie. Zo is op de  intensive care unit (ICU) de fase van opname belangrijk voor de optimale hoeveelheid eiwit. Steeds vaker wordt blended diet ingezet als meer pure en persoonlijk afgestemde sondevoeding. En hoe neem je de ziekenhuispatiënt mee in de transitie naar meer plantaardige en duurzame voeding? Deze onderwerpen kwamen onder meer aan bod tijdens het 17e Nationale Voedingscongres van 13 maart in Ede.

Er is geen “one size fits all”

‘Als je iemand langdurig te weinig energie en eiwitten geeft, verlies hij onnodig veel spiermassa’, vertelde prof. dr. Arthur van Zanten (intensivist Gelderse Vallei, Ede). Onderzoek toont dat het verlies van functionele spiermassa bij patiënten op de ICU kan oplopen tot 1 kg per dag. Het kost patiënten soms jaren om dat te herstellen met training en eiwitrijke voeding. Maar teveel eiwit en energie voeden kan ook ernstige gevolgen hebben. ‘Is 1,3 g/kg/dag de optimale hoeveelheid eiwit op de ICU?’ vroeg Van Zanten het publiek. ‘Er is geen “one size fits all” voor de dosering van eiwit’, antwoorde hij. ‘Bij eenzelfde lichaamslengte kan de ene persoon van 108 kg ernstig overgewicht hebben, terwijl de andere persoon van 108 kg een bodybuilder is. En ook bij mannen en vrouwen is er natuurlijk een verschil in spiermassa. Eiwitbehoefte kan daarom het beste afgestemd worden op de vetvrije massa,’ aldus Van Zanten.

Fases op de IC

Een patiënt maakt op de ICU eerst een acute fase door en vervolgens een chronische fase. Eerder werd altijd gedacht dat veel voeden dan nodig was om de afbraak van spierweefsel te remmen. Van Zanten vertelde dat het sinds kort bekend is dat door in die eerste dagen te snel en agressief te voeden, er complicaties van overvoeding kunnen ontstaan. Tijdens de eerste 3 tot 4 dagen op de ICU treedt er volgens Van Zanten namelijk een enorme inflammatoire respons op in het lichaam van de patiënt. Het lichaam haalt in deze fase veel glucose, aminozuren en vetzuren uit weefsels – en breekt dus spierweefsel af – om de strijd aan te gaan met de ziekte. Dien je de patiënt dan ook nog veel voeding toe, dan kan overvoeding ontstaan. Na 4 tot 5 dagen is het juist wel raadzaam de patiënt veel meer eiwit toe te dienen. Goede afstemming is dus zeer belangrijk, concludeert hij. En dat geldt niet alleen tijdens de verschillende fases op de ICU en het verblijf op de verpleegafdeling, maar ook gedurende het herstel thuis.

Blended diet bij kinderen

Kinderarts-MDL Angelika Kindermann (Emma Kinderziekenhuis, Amsterdam) en diëtist Wendy Kastelijn (Ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten) bespraken de voordelen van blended diet (BD) bij kinderen. Een (deels) BD is geschikt voor kinderen die ouder zijn dan 6 maanden en die langdurig van sondevoeding afhankelijk zijn. Vaak krijgen kinderen een betere stoelgang of gaan ze minder spugen. Dit kan komen doordat de zelfbereide voeding meer natuurlijk is en meer vezels bevat. Ook is de voeding iets dikker, wat de reflux tegenhoudt. Uit onderzoek blijkt dat de diversiteit en hoeveelheid darmbacteriën toeneemt bij BD. Ook op andere aspecten zien de sprekers voordelen: kinderen zitten beter in hun vel en ook het gezin lijkt er doorgaans beter bij te varen, onder andere omdat kinderen met BD meer betrokken zijn bij de gezinsmaaltijden. Dit alles kan weer positief effect hebben op de eetlust van kinderen met BD. Maar er zijn ook nadelen, waarschuwden de sprekers: ‘BD is voor ouders vaak niet zo eenvoudig als het lijkt. Het is soms best veel werk om de voeding hygiënisch en vers te bereiden en verdunnen. En er is goed inzicht nodig om de juiste aanbevolen hoeveelheden voor goede groei en ontwikkeling te waarborgen. Dieetbegeleiding hierbij is daarom belangrijk.’

Plantaardige voeding in het ziekenhuis

Manon van den Berg (themaleider voeding, senior onderzoeker, Radboudumc, Nijmegen) besprak de transitie naar meer plantaardige en duurzame voeding bij opgenomen patiënten. Zoals bekend zijn er veel voordelen aan het gebruik van plantaardige voeding, zoals lager risico op cardiovasculaire ziekten en diabetes type 2, vertelde Van den Berg. Maar is een plantaardige voeding bij ziekte ook gunstig? Met name bij patiënten met risico op ondervoeding, ouderen en chirurgische en/of oncologische patiënten is de eiwitbehoefte verhoogt. Vanuit een diëtistisch perspectief is het vanwege het grotere volume een uitdaging om aan de eiwitbehoefte te voldoen bij het gebruik van plantaardige voeding. Zeker omdat tijdens ziekte de eetlust vaak juist verminderd is.

Patiëntenonderzoek

Van den Berg onderzocht in het Radboudumc ook hoe patiënten zelf tegen een (meer) plantaardige en duurzame voeding aankijken tijdens de opname, en welke communicatie nodig is voor een goede eiwittransitie vanuit het ziekenhuis. Uit de ingevulde vragenlijsten bleek dat patiënten een gezonde en goede voeding belangrijker vinden dan een duurzame voeding. De ondervraagde patiënten stonden wel open voor het proberen van meer plantaardige voeding, maar willen geen vleesloze maaltijden. Ook is er behoefte aan informatie over hoe het ziekenhuis omgaat met duurzame en plantaardige voeding en wat het voordeel daarvan is, mits deze informatie niet dwingend gebracht wordt.

Lees hier meer over het Nationale Voedingscongres NESPEN 2025