Mind, Mood en Microbes: een fascinerende samenwerking

Op 17 en 18 januari werd in het Tropeninstituut in Amsterdam het congres “Mind, Mood and Microbes” georganiseerd. Wetenschappers vertelden hoe zij zoeken naar de relatie tussen ons microbioom en ziekten zoals autisme, Alzheimer, depressie, epilepsie en hersenbloedingen. Is de tijd rijp voor begrippen als een “social gut” en “psychobiotica”?

Muizenissen

Veel van het onderzoek naar het microbioom speelt zich nog af in proefdierlaboratoria. Er werden enorm veel muizenstudies gepresenteerd. Muizen in een steriele omgeving (germfree mice), muizen die Alzheimer kregen, een poeptransplantatie of epilepsische aanvallen. Waarschijnlijk heel noodzakelijk om het mechanisme van het microbioom beter te begrijpen, maar uiteindelijk waren de lezingen die over humane studies gingen toch het meest interessant. Of, zoals een bezoeker wenste: ‘Een volgende keer graag geen verhalen meer over germfree mice, maar over micefree germs.’

Epilepsie

Weliswaar deels met muizen, maar tóch boeiend was de lezing over epilepsie en het ketogeen dieet. Dit dieet wordt al tientallen jaren toegepast bij mensen (meestal kinderen) waarbij medicijnen geen effect hebben om epileptische aanvallen te onderdrukken. Het werkt fantastisch, maar is op de lange termijn moeilijk vol te houden, omdat het enorm afwijkend is van wat kinderen gewend zijn te eten. Onderzoekers keken of het effect van het dieet te maken heeft met het microbioom. Daarvoor zijn sterke aanwijzingen, want bij germfree muizen had het dieet geen succes. Bij gewone muizen veranderde het microbioom binnen 4 dagen na de start van het dieet. De onderzoekers keken of je muizen kon transplanteren met een “ketogeen” microbioom of dat je het ketogeen effect op het microbioom kunt nabootsen met probiotica. De eerste aanwijzingen zijn hoopgevend, en er loopt nu ook een studie bij kinderen met epilepsie.

Het onverwachte gevaar van beef jerky

Mensen met een bipolaire stoornis hebben depressieve periodes met manische periodes. Onderzoeker Robert Yolken kijkt naar het microbioom van mensen in een manische periode. Dat blijkt af te wijken van de perioden dat ze niet manisch zijn. Met behulp van uitgebreide vragenlijsten onder veel patiënten probeert Yolken te achterhalen welke factoren het microbioom beïnvloeden vlak voordat een manische periode optreedt. Opvallend gegeven: het eten van gedroogd vlees (“beef jerky”) blijkt een trigger te zijn, hoogstwaarschijnlijk door het hoge gehalte aan nitraten. Ook het gebruik van antibiotica kan een manie uitlokken, vooral bij vrouwen (die vaak antibiotica krijgen voorgeschreven bij een blaasontsteking). In een RCT-studie gaf Yolken 66 patiënten met een manie 6 maanden lang óf probiotica óf een placebo. Het gebruik van probiotica blijkt te beschermen tegen het terugkeren van een manische periode en heropname.

Sociaal gedrag en autisme

Er zijn veel patiënten met autisme die ook spijsverteringsproblemen hebben. De darmhersenas blijkt van invloed op ons sociaal gedrag en onderzoekers noemen dit dan ook de “social gut”. Er zijn sterke aanwijzingen dat het microbioom van invloed is op het ontstaan van autisme. Zo blijkt men bij muizen autistisch gedrag te kunnen “opwekken” door het microbioom te veranderen. Het toevoegen van het probioticum Lactobacillus Reuteri blijkt het gedrag positief te beïnvloeden, waarschijnlijk via de aanmaak van oxytocine in de hersenen.

Probiotica voor een beter humeur?

Na een dag congres bekruipt je het gevoel dat álle ziekten, van lichaam en geest, samenhangen met die miljarden micro-organismen in en op ons lijf. Ik houd de ontwikkeling van het “psychobioticum” Bifidobacterium longum 1714 in elk geval goed in de gaten, en ik ga goed zorgen voor die 2 kilo micro-organismen in mijn buik.