‘Medicijnen en stress remmen gewichtsverlies bij afvallen’

Te veel eten en te weinig bewegen zijn niet de enige oorzaken van obesitas. Ook stress en medicijnen als corticosteroïden kunnen het gewicht verhogen en remmend werken op gewichtsverlies bij een leefstijlinterventie. Dat vertelde prof. dr. Liesbeth van Rossum op 5 november aan circa 300 diëtisten tijdens het Jaarcongres Leefstijl van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD) in Amersfoort. Voor een effectieve behandeling is het volgens deze internist-endocrinoloog in het ErasmusMC belangrijk eerst de oorzaken van overgewicht te achterhalen en waar mogelijk aan te pakken.

Waarom stress dik maakt

Veel mensen hebben last van chronische mentale of fysieke stress, zoals overbelasting op het werk, chronische pijn en nachtdiensten draaien. Chronische stress leidt tot een verhoging van het stresshormoon cortisol en dat zorgt volgens Van Rossum voor een herverdeling van vet in het lichaam: ‘Het haalt het vet weg bij de armen en benen en stuurt het naar de buik. En juist buikvet is schadelijk voor de gezondheid.’ Maar cortisol is om nog een reden dikmakend. Van Rossum: ‘Cortisol stuurt signalen naar het brein waardoor mensen trek krijgen in hoogcalorische voeding; de beruchte “snacktrek”.’ Volgens Van Rossum zijn er steeds meer aanwijzingen dat stress een rol speelt bij obesitas: ‘Mensen met obesitas blijken een hoger cortisolgehalte te hebben in hoofdhaar en dat is een maat voor de hoeveelheid stress in de afgelopen maanden. Kinderen met het hoogste cortisolgehalte in hoofdhaar hebben een bijna 10-voudig verhoogd risico om obesitas te hebben.’ Van Rossum pleit daarom voor aandacht voor stress in leefstijlinterventies.

Gewichtsverhogend effect van corticosteroïden

Naast stress is het ook heel belangrijk om het medicijngebruik van mensen met obesitas onder de loep te nemen. Veel medicijnen hebben namelijk een gewichtsverhogend effect. Van Rossum: ‘Vooral corticosteroïden staan erom bekend dat je er flink van kunt aankomen. Corticosteroïden zijn een zusje van cortisol en leiden ook tot toename van buikvet en snacktrek.’ Het percentage corticosteroïdengebruikers is 2 à 3 keer zo hoog onder mensen met obesitas als onder mensen met een gezond gewicht. Corticosteroïden zitten niet alleen in prednison, maar ook in veel andere medicijnen. Van Rossum: ‘Denk aan inhalatiesprays voor astma, gewrichtsinjecties, oogdruppels en crèmes tegen huidaandoeningen als eczeem. Jaarlijks worden maar liefst 5,8 miljoen recepten uitgeschreven voor corticosteroïdenhoudende medicijnen. Circa 10 procent van de bevolking gebruikt ze op enig moment. Deze medicijnen kunnen afvallen remmen, waardoor een leefstijlinterventie niet aanslaat. Het is daarom goed om te kijken of er alternatieven zijn of wellicht kan de dosering omlaag.’