Maaltijdvervangers zijn niet de oplossing bij overgewicht

Recent was er een wetenschappelijke publicatie over het gunstige effect van een streng energiebeperkt dieet met maaltijdvervangers (de DROPLET-studie). In een speciale leefstijleditie van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTVG) geven de artsen Liesbeth van Rossum en Bibian van den Voorn commentaar op deze studie. Hun boodschap: ’Obesitas los je niet op met een kuurtje’.

Leefstijlinterventies

De artsen benadrukken dat gecombineerde leefstijlinterventies, inclusief begeleiding en coaching op het gebied van voeding, beweging en gedrag, op termijn betere resultaten laten zien dan interventies die zich alleen op voeding of beweging richten. De maaltijdvervanging in de DROPLET-studie is niet de heilige graal.

Te mooi om waar te zijn

In de DROPLET-studie werden 278 Britse volwassenen met obesitas behandeld met een gedragstherapeutisch programma in combinatie met laagcalorische maaltijdvervangers óf gebruikelijke begeleiding door een praktijkverpleegkundige. De follow-up was 52 weken. De artsen noemen de resultaten van DROPLET ’te mooi om waar te zijn’: in de groep met de maaltijdvervangers raakten de deelnemers gemiddeld ruim 10 kilo kwijt. Na een kritische analyse van de resultaten raakten ze echter niet overtuigd van het effect van de laagcalorische maaltijdvervangers.

Follow-up

De follow-up van een jaar klinkt lang, maar uit eerder onderzoek blijkt dat je een langere adem moet hebben om het effect van een gewichtsinterventie te meten. Zo blijkt uit andere studies dat slechts 5 procent van de mensen hun gewichtsverlies kan vasthouden. Dit is niet een kwestie van wilskracht. Het draait om biologische verschijnselen, aldus de auteurs. Na het volgen van een zeer laag calorisch dieet treedt hongergevoel op door een langdurige stijging van de hongerhormonen en een daling van de verzadigingshormonen. Tevens kan de stofwisseling verlaagd zijn.

Gedragstherapie

De auteurs stellen dat het gunstige effect in de DROPLET-studie ook kan zijn veroorzaakt door de gedragstherapie. Het is duidelijk dat er bij overgewicht betere resultaten worden geboekt wanneer dieetinterventies worden gecombineerd met gedragstherapie en beweging. Een controle-interventiegroep zónder maaltijdvervangers had meer duidelijkheid kunnen geven over het effect van de maaltijdvervangers alleen.

Maaltijdvervangers

Op de lange termijn is het goed dat mensen een gezond eetpatroon ontwikkelen. Waarom is men dan toch gestart met maaltijdvervangers in deze studie? De kortetermijneffecten zijn gunstig maar de deelnemer leert geen nieuw gezond eetgedrag aan en doet ook geen voedingskennis op. Op de termijn van meerdere jaren lijken maaltijdvervangers geen evidente voordelen te hebben. Met een kuurtje vervang je je eetgedrag niet permanent. Alleen als er een snelle gewichtsreductie gewenst is, lijken maaltijdvervangers een voordeel te hebben. Er was veel variatie in de uitkomsten bij de verschillende deelnemers. Mogelijk werken maaltijdvervangers voor de een beter dan voor de ander.

Beweging

Het is niet duidelijk in welke mate lichaamsbeweging een rol speelde in de DROPLET-studie. Lichaamsbeweging is essentieel voor een langdurig gewichtsverlies, door het behoud of toename van spiermassa en een verbeterde insulinegevoeligheid. Er zijn geen gegevens bekend over de spiermassa van de deelnemers. Mogelijk is bij hen de spiermassa afgenomen door het zeer laagcalorische dieet, zo stellen beide artsen.

Stress en slaap

Jammer vinden de artsen ook dat in deze studie geen aandacht is besteed aan andere (leefstijl)factoren die van invloed zijn op het lichaamsgewicht. Dit betreft met name slaaptekort, chronische stress, onderliggende ziekten en medicatie die het gewicht kan verhogen.

Bron: NTVG