‘Leefstijl alleen werkt niet altijd bij obesitas’
De diagnostiek naar onderliggende aandoeningen en bijdragende factoren van obesitas kan beter volgens prof. dr. Liesbeth van Rossum van Erasmus MC. Zij sprak hierover op het online Arts & Leefstijl congres op 24 september. Ze riep huisartsen op bij de diagnosestelling echt heel goed naar de onderliggende oorzaken te kijken. Volgens haar kunnen die het effect van een leefstijlinterventie ondermijnen.
Wat is er aan de hand?
‘Een leefstijlinterventie werkt niet bij iedereen, hoe gemotiveerd een cliënt ook is’, zo vertelde Van Rossum. De onderliggende oorzaken van obesitas bij volwassenen zijn volgens Van Rossum meestal leefstijlgerelateerd, maar toch zijn er nog veel andere oorzaken die ervoor kunnen zorgen dat een traject als Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) niet lukt, of dat er na verloop van tijd een grote mate van terugval is. In volgorde van meest voorkomende naar minst voorkomende oorzaken:
- Psychisch, onder andere depressie en boulimia
- Medicamenteus, denk aan gebruik van prednison, corticosteroïden of insuline
- Hormonaal, onder andere bij hypothyreoïdie, Poly Cysteus Ovarium Syndroom (PCOS) en syndroom van Cushing
- Hypothalaam, bijvoorbeeld bij schade door trauma of tumor
- Genetisch zoals bij Prader-Willi syndroom en Carpenter syndroom
Corticosteroïden
Indien een van deze zaken speelt, zijn er andere therapieën nodig naast de leefstijlaanpassingen. Doet men dit niet, dan is de kans volgens Van Rossum groot dat een traject als GLI niet aanslaat. Onderzoek bij het Erasmus MC in Rotterdam (nog niet gepubliceerd), laat volgens Van Rossum zien dat mensen die corticosteroïden gebruiken en een GLI volgen, minder afvallen dan mensen die geen medicatie gebruiken. En na verloop van tijd stijgt het gewicht van de medicatiegebruikers ook weer, terwijl de mensen die geen medicatie gebruiken wel verder afvallen. Van Rossum: ‘Als je bedenkt dat heel veel mensen corticosteroïden gebruiken, dan is dit serieus iets om rekening mee te houden. In de algemene bevolking gebruikt 11 procent op regelmatige basis corticosteroïden. Bij mensen met overgewicht gebruikt 27 procent corticosteroïden. Deze mensen hebben met name last van buikvet. Bovendien spelen bij mensen met overgewicht die corticosteroïden gebruiken vaak diverse factoren van het metabool syndroom al een rol.’
Bariatrie of medicatie?
Als een leefstijltraject niet aanslaat, wordt nu gekozen voor eetlustremmende medicatie of bariatrie. ‘Juist bariatrie wordt veel toegepast, omdat dat wel vergoed wordt, in tegenstelling tot eetlustremmende medicatie’, vertelt Van Rossum. ‘Je moet je echter afvragen wat er toe heeft geleid dat het leefstijltraject niet aanslaat. En willen we wel bariatrie voor zo veel mensen? Patiënten vallen wel serieus veel af na bariatrie. Maar we weten ook dat een gewichtsverlies van 5 procent al enorme gezondheidswinst oplevert, bijvoorbeeld wat betreft diabetesinstelling of de werking van het immuunsysteem.’
Arts & Leefstijl
Van Rossum was een van de sprekers op het Arts & Leefstijl congres dat in de week van 21 tot en 25 september online plaatsvond. Ongeveer 700 deelnemers volgden 4 avonden en 1 dag online lezingen op het gebied van leefstijl.
Gepubliceerd op 28 september 2020
Door Mary Stottelaar
Reageer op dit artikel
Actueel
Het is inderdaad goed als huisartsen zich beter bewust worden van de onderliggende oorzaken van overgewicht en obesitas. Naast de opsomming van medische diagnoses hierboven komen ook barrières vaak voor, waardoor een leefstijl programma niet aanslaat.
Bijvoorbeeld:
– financiële problemen (werkloosheid, schulden, afhankelijkheid van de voedselbank)
– onverwerkte trauma’s op psychisch vlak; maar ook psychisch lijden zoals bipolaire stoornissen of borderline
– stress door privé of werkomstandigheden
– onregelmatige diensten
– een gebrek aan gezondheidsvaardigheden (inzicht in eigen eetgedrag; kookvaardigheden; plannen en inkopen van voedsel)
– gebrek aan steun van de naaste omgeving
– onmogelijkheid om voldoende te bewegen.
Ook komen lichte verstandelijke beperkingen en spectrumproblemen regelmatig voor bij mensen met obesitas.
Vaak kunnen patiënten dan wel met 1-op-1 begeleiding door de diëtist effectieve veranderingen in hun leefstijl aanbrengen, omdat alle hierboven geschetste problemen maatwerk en intensieve begeleiding vragen. Diëtisten worden getraind in ACT waardoor zij de patiënt op weg kunnen helpen naar de voor hen optimale vorm van zelfmanagement.