‘Koolhydraatbeperkte diëten bij diabetes alleen gunstig op korte termijn’
De meest bestudeerde diëten bij diabetes type 2 zijn koolhydraatbeperkte diëten. Op korte termijn zijn deze diëten effectief en ze lijken het risico op hart- en vaatziekten niet te verhogen. Maar langer durende studies vinden geen verschil in effect met andere diëten, mogelijk omdat de compliance afneemt op langere termijn. Dat stelde prof. dr. ir. Ellen Blaak van Maastricht University tijdens het Voeding Nederland congres “Koolhydraten en insulinegevoeligheid” op 10 maart in Utrecht.
‘Gunstige effecten verdwijnen op termijn’
Blaak presenteerde de resultaten van een meta-analyse van in totaal 19 studies, waarin koolhydraatbeperkte diëten (5-40 energieprocent koolhydraten) bij diabetes type 2 zijn vergeleken met andere diëten (42-65 energieprocent koolhydraten). Er is daarbij onderscheid gemaakt tussen kortdurende studies (3-6 maanden) en studies die langer dan 1 jaar liepen. Blaak: ‘In de kortetermijnstudies laten koolhydraatbeperkte diëten gunstigere effecten zien op het lichaamsgewicht en het HbA1c-gehalte dan andere diëten. Maar in de langetermijnstudies zijn geen verschillen gevonden. Het lijkt erop dat de gunstige effecten op lange termijn verdwijnen.’
Lage compliance en weinig vezels
Dat op lange termijn de resultaten van koolhydraatbeperkte diëten tegenvallen, kan volgens Blaak komen omdat deze diëten lastig zijn vol te houden: ‘Vooral diëten met slechts 5-22 energieprocent koolhydraten lieten een lage compliance zien.’ Wel merkte Blaak op dat niet alle koolhydraatbeperkte diëten in deze meta-analyse even koolhydraatbeperkt waren: ‘Bij ongeveer de helft van de koolhydraatbeperkte diëten week de hoeveelheid koolhydraten slechts 5 energieprocent af van de aanbevolen hoeveelheid koolhydraten.’ Een ander nadeel van koolhydraatbeperkte diëten is volgens Blaak het vezelgehalte. Blaak: ‘Als je laag in koolhydraten gaat zitten, is het lastig om de hoeveelheid vezels op peil te houden. De gezondheidseffecten van vezels worden nog teveel onderschat. Terwijl van vezels is aangetoond dat een hoge inname gunstig is voor het lichaamsgewicht en het risico op diabetes type 2, hart- en vaatziekten en sterfte.’
‘Focus niet op gewicht maar op gezonde leefstijl’
Blaak is zelf voorstander van interventies waarin een voeding wordt geadviseerd, gericht op meer plantaardige producten, een reductie van suikerhoudende dranken en een vervanging van geraffineerde graanproducten door volkoren. Ze heeft een aantal jaar geleden meegewerkt aan de European Diabetes Prevention Study, waarin een dergelijke voeding, samen met beweging werd geadviseerd. Deze leefstijlinterventie (de voorloper van de erkende gecombineerde leefstijlinterventie SLIMMER) bleek op lange termijn effectief: het risico op diabetes verlaagde over 6 jaar tijd met in totaal 57 procent. Blaak concludeert: ‘Leefstijlinterventies zijn effectief, mits mensen hulp krijgen om het in hun dagelijks leven toe te passen.’ Voor gunstige effecten is volgens Blaak geen groot gewichtsverlies nodig: ‘Het gewichtsverlies was in deze studie slechts matig, gemiddeld 4 à 5 kg. Het is dus beter om te focussen op een gezonde leefstijl en niet op gewichtsreductie per se.’
Gepubliceerd op 16 maart 2020
Door Angela Severs
Reageer op dit artikel
Actueel
Het is heel belangrijk om onderscheid te maken tussen de korte termijn, de interventiefase, waarin alles gericht is op het verliezen van zoveel mogelijk overtollig vetweefsel, en de onderhoudsfase die levenslang duurt. We weten uit de studie van Ryan et al (Curr Obes Rep. 2017 June ; 6(2): 187–194. doi:10.1007/s13679-017-0262-y.) dat mensen met diabetes type 2 10 kg moeten afvallen om in remissie te gaan. We weten ook dat de studieresultaten van het onderzoek naar het 6×6 dieet zijn bevestigd in een meta analyse van Sainsbury et al (2018, Diab Res Clin Pract 139). Daarom is het doel in de interventiefase substantieel gewichtsverlies. Voor mensen met obesitas en type 2 is 5 kg afvallen in de meeste gevallen echt niet voldoende. Mensen met obesitas en type 2 zijn insuline resistent en hebben daarom baat bij een laag koolhydraatdieet. Daar kunnen ze wel mee afvallen én hun medicatie afbouwen.
We weten ook dat in de onderhoudsfase grote individuele verschillen zijn: sommige mensen kunnen prima hun lagere gewicht behouden met de Richtlijnen Goede Voeding. Voor veel mensen die diabetes type 2 (hebben gehad) is dat niet het geval.
Ik hoop echt dat wetenschappers gaan zien dat behandeling iets anders is dan onderzoek (de tegenstelling tussen evidence based en practice based). En dat men kan accepteren dat behandelaren, wat diëtisten zijn (diëtisten oefenen immers de geneeskunst uit op het terrein van voeding), in het belang van hun patienten nieuwe wegen zoeken (op basis van de pathologie, fysiologie, waarneming en ervaring), waar hun patienten uiteindelijk de voordelen van ondervinden. De belangen van de patiënt moeten centraal staan, niet wie er gelijk heeft. Het motto: ‘wie een mens heeft gered, heeft de wereld gered’ zou echt centraal moeten staan bij alle discussies. Met andere woorden: niet of iemand gelijk heeft is belangrijk, maar ‘wat heeft de patiënt er aan’.
Reactie van Wilma Bouwman en Alie Lourens van Dieetzorg Friesland
De kop van het artikel ‘Koolhydraatbeperkte diëten bij diabetes alleen gunstig op korte termijn’ stemt niet overeen met de tekst in laatste zin van de 2e alinea. Daar staat dat het LIJKT dat de gunstige effecten op lange termijn verdwijnen, dit is een aanname en dus niet een feit.
Onlangs stond in Nieuws voor Diëtisten nog ons artikel over het onderzoek naar de beste dieetbehandeling voor mensen met diabetes en overgewicht. Hieruit bleek dat het 6×6 dieet (een streng koolhydraatbeperkt dieet) betere resultaten geeft dan het energiebeperkte diabetes dieet en licht koolhydraatbeperkte diëten. Dit was een langer-lopende studie, van één jaar, waarbij dus wel degelijk verschil in resultaten gevonden is.
https://www.nieuwsvoordietisten.nl/dietisten-ontwikkelen-6×6-dieet-bij-insulineresistentie/
En het gaat natuurlijk ook niet alleen om gewichtsdaling en HbA1c, dat zegt te weinig. Mensen voelen zich vaak veel beter en fitter, gaan daardoor ook meer bewegen en krijgen een gezondere leefstijl.
En is er ook gekeken naar dosering medicatie? Bij het eten van minder koolhydraten kun je namelijk bijna altijd de diabetesmedicatie verminderen. Het gaat niet alleen over HbA1c maar dus ook over hoeveel medicatie mensen moeten gebruiken om het HbA1c op een bepaald niveau te krijgen.
De lage compliance bij koolhydraatbeperkte diëten is voor ons helemaal niet herkenbaar. Voor een groot deel van de mensen is het prima vol te houden, het levert hen zoveel voordelen op dat dit een goede stimulans is om door te zetten.
En dat leefstijlinterventies zo effectief zijn durven wij niet te ondersteunen. De GLI zoals die momenteel vanuit de basisverzekering wordt aangeboden, heeft vaak maar weinig effect op het gewicht. Er zijn voorbeelden van goedgekeurde interventies van maar 1,8 kg gewichtsdaling in 1 jaar tijd. Daar dringen we de insulineresistentie echt niet mee terug, daarvoor is sterke afname van gewicht nodig. En dat lukt heel vaak niet met een voeding volgens de Schijf van Vijf, maar juist wel met een strenge koolhydraatbeperking.
Wat jammer dat niet de resultaten van traditionele ‘diëten’ vergeleken zijn op korte en lange termijn. Ik vraag me namelijk zeer af of dat dan beter is. Ik zie in de praktijk wel degelijk grote verbeteringen bij type 2 diabetes waarbij je juist MOET focussen op gewichtsreductie om insulineresistentie te behandelen. Dat is DE oorzaak van de symptomen die ontstaan bij metabool syndroom en DM2. Op dit moment wordt vooral met medicatie aan symptoombestrijding gedaan waarbij de oorzaak erger wordt want patiënten worden alleen maar zwaarder. Diëtisten die in de praktijk dagelijks met deze patiëntengroep te maken heeft zien ook de voordelen van de behandeling met laag koolhydraatbeperkte leefstijl. Ook zien jullie dat patiënten zich zo veel beter voelen (zeker als de insuline gestopt is bij DM2) en ze veel meer energie hebben.
Een lichte koolhydraatbeperking zal inderdaad, niet op korte en niet op lange termijn, een voordeel opleveren omdat de meeste mensen met metabool syndroom te erg insulineresistent zijn om dit zo om te kunnen keren.
Via de volgende link zie je de resultaten van 2 jaar waarbij op alle fronten, diabetes, inflammatie en hart- en vaatziekten, verbeteringen te zien waren. Met een zeer hoge compliance van 85%.
https://www.virtahealth.com/blog/2yr-t2d-trial-outcomes-virta-nutritional-ketosis
Wat we nog steeds niet schijnen te begrijpen is dat insulineresistentie betekent dat iemand koolhydraatintolerant is! Binnenkort gaan we insuline metingen doen, dat zal een heel ander licht op insulineresistentie geven.