Hoe krijgen we preventie op de kaart?

Dat we toe moeten naar meer preventie en een gezonde leefstijl is wel duidelijk. Maar hoe we de grote omslag in denken over gezondheid moeten bewerkstelligen, dat blijft moeilijk. Met name op het gebied van de kosten. De financiering van leefstijl en preventie stond dit jaar centraal in het hoofdprogramma van het 10^e congres Arts en Leefstijl. Het goede nieuws is: bottom-up is minstens even belangrijk als top-down en daarom kan iedereen iets bijdragen, hoe klein je ook begint.

Volop in de belangstelling

Vanwege de coronacrisis vond het congres dit jaar voor de 2e keer online plaats. In de week van 22 tot en met 26 november stonden de eerste 4 avonden in het teken van verschillende thema’s, waaronder het microbioom, oncologie en mentale weerbaarheid. Op vrijdag 26 november was het hoofdprogramma, waarin het niet zozeer ging over wat we moeten doen, maar vooral hoe we leefstijl en preventie meer op de kaart krijgen. Het is duidelijk dat er steeds meer belangstelling voor is. In 10 jaar tijd is het congres van de Vereniging Arts en Leefstijl uitgegroeid van een klein congres met 80 geïnteresseerden, naar een nieuwe beweging met ruim 800 deelnemers.

Nieuwe visie

Momenteel gaat er jaarlijks zo’n 110 miljard euro naar de gezondheidszorg. Naar verwachting zal dit bedrag over 20 of 30 jaar opgelopen zijn naar 240 miljard. De kosten voor de gezondheidszorg worden zo hoog dat ze dreigen het geld voor andere zaken als onderwijs weg te duwen. Verschillende sprekers benadrukten deze zorgwekkende trend. Zoals we nu omgaan met gezondheid en ziekte is niet meer houdbaar. Het probleem is dat er geen “eigenaar” is van preventie. Hoort het bij een gemeente, bij de zorgverzekeraars, bij de huisarts of bij zorgprofessionals? ‘Er zijn talloze goede initiatieven, de beweging van onderop is goed op gang en er zitten waardevolle interventies in het verzekeringspakket’, vertelde eerste spreker Karien van Gennip, CEO van Zorgverzekeraar VGZ . ‘Maar we hebben in Nederland nog niet de integrale visie waarin we écht gaan voor leefstijl.’

Overstroming in de achtertuin

Regelmatig wordt tijdens het congres de vergelijking gemaakt met de klimaatcrisis, zoals dat ook wordt beschreven in het EAT-Lancet rapport. ‘We zullen steeds meer overstromingen krijgen’, beschreef Thea Sijbesma van het Raad van Bestuur van het Anna Ziekenhuis in Eindhoven. ‘Maar die overstroming wat ongezonde leefstijl betreft is allang bezig. Alleen zien we het nog niet zo. Alles wat we doen, doet ertoe en we moeten niet wachten tot die overstroming in onze achtertuin is.’ Ook intensivist Hugo Touw van het Radboud UMC in Nijmegen benoemde de link tussen zorgen voor jezelf en zorgen voor de planeet. ‘We kunnen niet gezond leven op een ongezonde planeet. We hebben een COVID-crisis, een gezondheidscrisis en een klimaatcrisis. We moeten bewegen van consumeren naar investeren, in de toekomst en in volgende generaties. Laten we naar de kern van het probleem gaan, die is hetzelfde voor deze grote transities.’

Aanjagen, zelf doen, monitoren

Er zou regionaal en landelijk beleid moeten komen voor die transitie, maar ook als dat er niet is, kan iedereen iets doen. Volgens Machteld Huber, grondlegger van de Positieve Gezondheid, heeft een goede transformatie een periode van 3 keer 3 jaar nodig. Zij is met het Instituut Positieve Gezondheid (IPH) een van de oprichters van de beweging Limburg Positief Gezond. ‘De eerste 3 jaar moet je zorgen voor reuring. Betrek allerlei partijen bij wat je wil opzetten, ga ze aanjagen en inspireren en ga van start. De tweede periode van 3 jaar moeten die partijen het zelf gaan doen. In dat stadium zit Limburg nu. Wij hebben ons als IPH teruggetrokken en nu moeten de gemeentes en andere betrokken partijen de beweging met elkaar voortzetten. In de derde periode van 3 jaar kan je effecten gaan meten en meetbare verschillen vinden en dus bewijzen dat het werkt wat je doet. Dan is de beweging pas echt goed en duurzaam tot stand gekomen.’ Het is niet nodig af te wachten tot je de mogelijkheden van hogerhand krijgt, want veel bewegingen beginnen onderaan. Ze benadrukt dat iets kleins een grote impact kan hebben. ‘Volg je hart, gebruik je hoofd en dóe er wat mee.’