Hoe het vrouwelijk microbioom samenhangt met gezondheid

Medisch wetenschappelijk onderzoek wordt nog steeds gedomineerd door onderzoek bij mannen. Mede daardoor is er te lang onvoldoende aandacht geweest voor vrouwspecifieke klachten zoals overgangsklachten en endometriose. Tijdens het symposium Vrouw(en)gezondheid op 3 juni 2025 ging alle aandacht uit naar de vrouw en haar gezondheid en de relatie met het microbioom.

Het oestroboloom

In Amersfoort werden bijna 300 diëtisten, leefstijlcoaches, mondhygiënisten en andere gezondheidsprofessionals bijgepraat over vrouwspecifieke gezondheidsproblemen. Omdat het symposium werd georganiseerd door Yakult Science for Health was er natuurlijk veel aandacht voor het microbioom. Maar niet alleen daarom, ook omdat juist het microbioom veel te maken lijkt te hebben met de gezondheid van de vrouw. Dit hangt samen met het zogenoemde oestroboloom legde dr. Kirsten Neuman (cofounder van My Microbiome) uit. ‘Het oestroboloom is een uniek microbioom binnen het darmmicrobioom. Het bestaat uit een verzameling bacteriën die oestrogeen kan metaboliseren en reguleren. Omdat veel vrouwspecifieke klachten samenhangen met oestrogeenniveaus in het lichaam, lijkt er via deze weg een relatie met het darmmicrobioom.’ Een gezond en evenwichtig darmmicrobioom – waarin ook een evenwichtig oestroboloom – zou volgens Neuman zo kunnen bijdragen aan het beperken van hormonale schommelingen, tijdens periodes als menstruatie, zwangerschap maar ook tijdens de overgang.

Zuurgraad van de vagina

Neuman legde bijvoorbeeld uit dat het vaginale microbioom afhankelijk is van oestrogeenniveaus. Het gezonde vaginale microbioom is in tegenstelling tot het darmmicrobioom veel minder divers: het is lactobacilli-gedomineerd. Deze lactobacillen zorgen voor een gezonde lage pH in de vagina. Oestrogeen zorgt ervoor dat er glycogeen aanwezig is in de vaginale epitheelcellen. Dat glycogeen is de voedingsstof voor de melkzuurbacteriën om melkzuur te kunnen produceren. Bij een daling van het oestrogeen stijgt daarom de pH in de vagina, met eventuele nadelige gevolgen zoals vaginale droogheid, verminderde vruchtbaarheid, bacteriële overgroei en grote kans op blaasontstekingen. Een gezond oestroboloom kan wellicht schommelingen in het oestrogeenniveau tegengaan.

Endometriose

Ook bij endometriose zou wel eens sprake kunnen zijn van een relatie met het microbioom, vindt gynaecoloog dr. Janneke Hoogstad (Amphia, Breda). ‘We weten nog steeds niet precies hoe endometriose ontstaat, maar ik denk dat de relatie met het immuunsysteem en dus het microbioom heel aannemelijk is.’ Ook voeding speelt volgens haar een rol. Ze haalde een aantal studies aan waaruit blijkt dat endometriose meer voorkomt bij vrouwen die een meer ontstekingsbevorderend eetpatroon hebben (veel rood en bewerkt vlees, suikerhoudende producten en voedingsmiddelen van geraffineerde granen).

Minder pijn bij ontstekingsremmende voeding

Hoogstad ging daarna verder in op de AIDEN studie van het Radboud MC in Nijmegen waarbij diëtist en promovendus Emma Huijs betrokken is. Tijdens de studie kijkt men of een ontstekingsremmende voeding leidt tot minder klachten bij endometriose. De deelnemers eten tijdens het onderzoek meer plantaardig, met veel groenten (300 gram per dag) en fruit (200 gram per dag waarvan 1 portie rood fruit), veel plantaardige eiwitten en nauwelijks zoetigheid. Ze nemen slechts 100-125 gram rood vlees per week. Daarnaast bevat het dieet ook dagelijks een handje noten en 450 ml zuivel en wekelijks 150 gram peulvruchten en 100-200 gram vis waarvan een deel vette vis. Hoogstad: ‘Het onderzoek loopt nog, maar er zijn al wat eerste bevindingen. Zo krijgen de vrouwen die het dieet volgen duidelijk meer vezels binnen dan voorheen, meer plantaardige eiwitten, meer calcium en meer non-heem ijzer. En het lijkt erop dat dit een effect heeft op de ervaren pijn bij de vrouwen met endometriose. De gemiddelde pijnscore – op een schaal van 1 tot 10 – ging gemiddeld van 5,7 naar 4,0. De vrouwen gaven ook aan zich mentaal wat beter te voelen. In de PEARL-studie wordt het onderzoek nu uitgebreid met cognitieve gedragstherapie als interventie. Hofstad verwacht binnenkort meer publicaties over de uitkomsten van de onderzoeken.