Het vetrijke experiment

Diëtist Teuni Verhagen volgde een cursus over diabetes type 2 voor leefstijlcoaches en moest daarvoor een voedingsexperiment uitvoeren. Wat gebeurde er toen ze een maand lang elke dag 1.000 kilocalorieën teveel at, en dan vooral in de vorm van vet?

In deze aflevering van “De Praktijk”: vertelt ze over haar ervaringen. Wil je ook meedoen aan deze rubriek? Stuur je verhaal of ervaring naar info@nieuwsvoordietisten.nl.

Bijscholen

Ik werk als voedingsdocent bij de Academie voor Leefstijl en Gezondheid (AVLEG). Daar werd de cursus diabetes type 2: cursus voor leefstijlcoaches gegeven door voedingswetenschapper Yneke Kootstra en diëtist en diabetesexpert Connie Hoek. Deze cursus is bedoeld om leefstijlcoaches verdieping te geven in de fysiologie van voeding en de pathologie van diabetes. Zo kan de leefstijlcoach, naast huisarts, praktijkondersteuner en diëtist, de patiënt beter begeleiden op het gebied van leefstijl. Ik vind het leuk (en mijn plicht) om up-to-date te blijven van nieuwe ontwikkelingen. Toch ging ik naar de eerste cursusdag met het idee dat ik als diëtist niet veel zou kunnen leren, want: ‘Dat zal toch alleen maar herhaling zijn’. Nou, daar zat ik flink naast.

De chronische grazer

Allereerst vertelde Connie over onze maatschappij en ons eetpatroon, waarin “grazen” heel normaal is. Je kent het vast wel, bij jezelf of je omgeving. Continu in de graasstand staan: elke 2 uur iets “moeten” eten omdat je anders omvalt. Ik ken wel een paar van deze mensen in mijn omgeving, ze ogen slank en zijn sportief ook. En toch zijn ze door dat voortdurende grazen kwetsbaar. Snel “hangry”, dus hongerig en chagrijnig, als er niets voorhanden is. Met regelmaat grijpen de grazers naar een snack als een koekje, dadel-notenreepje, cracker of een banaan. Volgens Connie kan dat grazen een signaal zijn dat je eigenlijk metabool niet goed bent ingesteld, want die voortdurende behoefte aan brandstof maakt je natuurlijk niet de meest sterke mens op aard. Ieder mens zou met gemak een aantal uren zonder voeding moeten kunnen en dan nog steeds energie hebben voor 10.

Het huiswerk

Connie vond dat we – als huiswerk voor de cursus – eens moesten ervaren hoe het is om zo te eten dat je geen behoefte hebt aan grazen, of om een andere dieetinterventie uit te proberen die zij in de praktijk weleens inzet. We mochten kiezen, maar ik werd sterk getriggerd door Connies eigen experiment, dat ze deed in 2015. Ze volgde toen een maand lang een strenge koolhydraatbeperking van maximaal 50 gram per dag en at bewust dagelijks 1.000 kilocalorieën te veel, en dat vooral in de vorm van vet. Als ze extra veel had bewogen, moest ze van zichzelf de kilocalorieën die ze had verbruikt er óók nog extra bij-eten die dag. Dat betekende dat ze uitkwam op een inname tussen de 3.000 en 3.700 kcal per dag! Mijn eerste gedachte was natuurlijk: ‘Jeetje, dan word je toch moddervet?’ Maar Connie kwam die maand slechts 400 gram aan in plaats van de 3-4 kilo die ze officieel had moeten aankomen door het eten van zo’n 30.000 kilocalorieën éxtra. Dat ging ik proberen!

Lege voeding en energiedips

Eerst moest ik kritisch kijken naar mijn eigen eetpatroon. Voor mij was het een persoonlijke openbaring hoe “leeg” mijn oude vertrouwde ontbijtje wel niet was volgens Connie. Ik eet dagelijks magere kwark of sojayoghurt met volkoren granola en fruit. Alles zonder vet dus, en met veel snelle koolhydraten. Geen wonder dat ik na een uur wel weer wat lust! Voor Connie is het mantra: ‘Vet stilt de eetlust lang, vet vult’. Mijn ontbijt vond zij ‘een kommetje vol leegte’. Ook vertelde ze dat vetrijke producten in de natuur nóóit ook een grote hoeveelheid suiker bevatten. Terwijl de voedingsindustrie die combinatie ons natuurlijk wel graag voorschotelt. Repen, chips, donuts: allemaal voorbeelden van voedsel dat én vet én snelle suikers bevat. In roomboter, olijfolie, noten en avocado zitten nauwelijks koolhydraten. Die vetten moest ik gaan toevoegen aan mijn nieuwe eetpatroon.

Wat eet ik?

Mijn ontbijt was in deze maand steevast hetzelfde. Ik krijg ’s ochtends geen gebakken eieren door mijn keel en al helemaal niet met spek en kaas. Dus ik hou het op Griekse yoghurt (10 procent vet) met crème fraîche, noten, 50 gram fruit (het enige fruit van de dag!) en cacaonibs. Later besluit ik toch mijn vezelinname wat te verhogen, dus voeg ik nog een eetlepel gebroken lijnzaad en tarwezemelen toe. Ik vind het smullen geblazen en geniet elke dag van dit rijke ontbijt. Waarom at ik ooit magere kwark? Met dit ontbijt krijg ik ongeveer 600 kcal en 48 gram vet binnen en heb ik geen honger tot 14.00 uur. De lunch bestaat meestal uit avocado, eieren, geitenkaas en snoeptomaatjes. ’s Avonds kook ik met name groenten met vette vis, crème fraîche erbij en alles gebakken in ruim boter en olijfolie. Vlees eet ik niet, omdat ik vegetariër ben. Het komt regelmatig voor dat ik ook nog een duik in de pindakaaspot doe, een paar handjes gezouten noten wegwerk en slagroom opklop en opeet met blokjes 90 procent cacao chocolade. Met de voedingswaarde van dit dieet zit het wel snor. De Schijf van Vijf slaat natuurlijk op tilt, van mijn vet- en koolhydraatinname die respectievelijk veel te hoog en te laag zijn, maar qua vitamines en mineralen scoor ik supergoed. Aandachtspunten zijn vezels, zout, ijzer en jodium. Daar moet ik echt mijn best voor doen zonder brood en vlees. Maar mijn darmen voelen zich kiplekker.

Hoe voel ik me?

Dag 1. Ik schreef in mijn dagboek dat ik me lamlendig voel, hoofdpijn heb en midden op de dag een powernap neem. Ik heb een niet-actieve dag en dus eet ik 3.000 kcal. Tijdens het avondeten heb ik geen trek, maar het is toch lekker als ik eenmaal aan het eten ben. Een syndroom dat me nog dagen zal achtervolgen. Ik heb geen trek. Ik beschrijf het aan een collega als volgt: dit vette dieet is als een antidepressiva voor mijn bloedsuiker. Continu een strakke lijn, geen pieken, geen dalen, en stiekem mis ik dat wel. Na het eten van zo’n caloriebom aan vettigheid voelt mijn maag wel vol, maar het lijkt of ik een seintje mis dat ik ook echt verzadigd ben. Het lijkt wel of je na het eten van een paar boterhammen veel meer die energiepiek voelt. Ik heb in deze maand wel onwijs smaakvol gegeten en nog nooit zo onbewerkt gegeten, met zoveel groenten.

De fysiologie achter dit experiment

Ik vroeg aan docent Connie Hoek wat nu eigenlijk de fysiologie achter dit experiment is. Ze vertelde: ‘Je lichaam is een vat met zo’n 600 verschillende hormonen. Voor het opslaan van je bouwstoffen na een maaltijd speelt het hormoon insuline dé hoofdrol. De mens bezit ook veel hormonen om de opgeslagen energie weer aan te kunnen spreken. Logisch als je kijkt naar onze geschiedenis als mens. In de herfst bouwden we voorraden op, van belang voor de winter. Tegenwoordig hebben we geen barre tijden, maar slaan we wel voorraden op, niet zelden in vorm van buikvet. In mijn dagelijkse werk als diëtist gaat het veelal juist om het kwijtraken van dat buikvet. Dan zoek ik met mensen naar een verzadigend voedingspatroon, dat ook nog de juiste bouwstoffen levert. Dat zijn zeker geen eier- en ontbijtkoeken met halvarine. Echt voedsel geeft mensen een kans om zich tot 3 maaltijden per dag te beperken. Ze hoeven domweg niet meer te grazen, hun lichaam is tevreden. Dáarmee zorgen ze dat ze een aantal uren per etmaal zo’n lage insulinespiegel creëren, dat de buikvetcellen als vanzelf leeglopen om het lichaam te voorzien van energie.’

Wat is het resultaat?

Grootste verandering: ik heb het warmer dan normaal. De dagen worden kouder, maar ik zit zomaar zonder verwarming te werken in mijn kamer bij een temperatuur van 17 graden. Aan het einde van het experiment ben ik 400 gram aangekomen, voel me meer “fluffy” dan normaal en heb het idee dat mijn gezicht wat voller oogt. Toch is mijn buikomvang niet toegenomen en zit ook mijn kleding niet strakker. Ik slaap goed (maar dat deed ik al), heb energie te over en voel me ook geestelijk heel stabiel, geen pieken en dalen in mijn stemming. Wel krijg ik steeds meer drang naar koolhydraten. Hoe vol ik ook zit, ik droom stiekem over speculaasjes en repen melkchocolade met karamel en zeezout. Ik vraag dit na bij Connie, maar zij heeft die ervaring tijdens haar experiment niet gehad. Mogelijk ben ik meer gewend dan zij aan (snelle) koolhydraten.

Is dit een aanrader?

Een paar weken na het experiment eet ik weer zo’n beetje normaal. Althans, ik eet nog steeds vrij vet, maar niet meer streng koolhydraatbeperkt en torenhoog in calorieën. Het vette heb ik behouden omdat het me verzadigt en bovenal zoveel lekkerder is dan al dat magere spul. Het grote voordeel van dit experiment: ik kwam amper aan en ervoer een daling in eetlust. Het grote nadeel: na zo’n extreem dieetexperiment ga je los (althans ik). Ik ging schransen. Ik had zin in grote dikke koeken, Bonbonbloc, granola en knäckebröd met heel dik chocopasta. Dat at ik dus ook, een week of anderhalf. Toen was het ook wel weer klaar. Uiteindelijk ben ik – inclusief schransweek – 800 gram aangekomen en zit mijn broek ietsje strakker.

Mijn conclusie

Wetenschap onderzoek laat het al lang zien dat het lastig is om een dieet vol te houden, zeker als dat heel anders is dan je gebruikelijke voedingspatroon. In mijn geval (n=1) klopte dat ook als een bus, gezien mijn eetuitbarsting na afloop van het experiment. Eigenlijk wil ik met het verslag van dit experiment 2 dingen zeggen. Ten eerste: ga ook eens een eetexperiment met jezelf aan. Wat weet jij als diëtist nou echt van de adviezen die je geeft aan je cliënten? Ten tweede: zorg dat je cliënt niet te hongerig wordt door te “mager” eten. Ik heb ervaren dat vet écht goed verzadigt en bovendien het eten smakelijker maakt!