Gepersonaliseerde voedings- en beweegzorg bij hoofd-halskanker

Diëtist-onderzoeker Annemieke Kok van UMC Utrecht onderzocht hoe de voedings- en beweegzorg geoptimaliseerd kan worden voor patiënten met hoofd-halskanker die chemoradiotherapie ondergaan. Op 10 december promoveerde ze aan de Universiteit Utrecht op haar proefschrift “Move to Eat”. Vanwege het grote risico op ondervoeding bij deze patiëntengroep, benadrukt Kok in haar proefschrift het belang van dieetbehandeling en fysiotherapie als onderdeel van de multidisciplinaire behandeling. 

Impact van hoofd-halskanker

Hoofd-halskanker en de behandeling ervan hebben een grote impact op het dagelijks leven van patiënten. Kok beschrijft in haar proefschrift dat bijwerkingen als pijn, slikproblemen (dysfagie), misselijkheid en smaakveranderingen vaak leiden tot een verminderde voedingsinname. Ook licht Kok het anorexia-cachexiesyndroom toe dat bij sommige patiënten met hoofd-halskanker kan ontstaan. Dit is een systemisch ontstekingssyndroom dat gepaard gaat met metabole afwijkingen zoals insulineresistentie en spierafbraak. Het anorexie-cachexiesyndroom veroorzaakt vermoeidheid, gewichtsverlies en verlies van spiermassa. 

Voorkomen van ondervoeding

Het is bekend dat ondervoeding kan resulteren in onder meer gewichtsverlies, verlies van spiermassa en een slechtere fysieke conditie. Daarbij geeft ondervoeding een verhoogd risico op behandelcomplicaties en een slechtere overleving. In de dieetbehandeling bij hoofd-halskanker moet volgens Kok gestreefd worden naar een optimale voedingsinname op basis van persoonlijke behoeften en voorkeuren, zo nodig via sondevoeding.  

Beweegtherapie

Voeding in combinatie met beweegtherapie is cruciaal om spiermassa te behouden en de algehele conditie te ondersteunen. Daarom onderzocht Kok bij 40 patiënten met hoofd-halskanker de haalbaarheid van een beweeginterventie tijdens chemoradiotherapie. De 10 weken durende beweeginterventie op maat bestond uit een combinatie van duur- en krachttraining met gesuperviseerde sessies en sessies vanuit huis. De deelname- en therapietrouwcijfers waren lager dan verwacht. De patiënten gaven hiervoor als reden: de toxiciteit van de behandeling, fysieke en emotionele klachten en organisatorische (plannings)problemen. 

Gepersonaliseerde aanpak

Kok concludeert dat voedings- en beweeginterventies de grootste kans van slagen hebben wanneer ze zo veel mogelijk worden gepersonaliseerd. Door rekening te houden met de wensen en belemmeringen van de patiënt, kunnen deelname en therapietrouw worden vergroot en de effecten worden geoptimaliseerd. Digitale tools kunnen hierbij ondersteuning bieden, en afhankelijk van de complexiteit van de zorg kan verwezen worden naar eerste- of tweedelijnszorg. Ook pleit Kok voor meer aandacht voor preventie en leefstijl en voor onderzoek naar leefstijlinterventies ná hoofd-halskanker en het effect daarvan op klinische uitkomsten, fysiek functioneren en kwaliteit van leven.  

Bron: proefschrift “Move to eat”