Fitter, veiliger en gezonder de nachtdienst door

Door het aanpassen van hun voeding tijdens de nachtdienst, kunnen medewerkers de nachtdienst fitter, gezonder en veiliger doorstaan. Dat blijkt uit onderzoek van junior onderzoeker Publieke Gezondheid Mariëlle de Rijk, dat zij in Ziekenhuis Gelderse Vallei uitvoerde en waarvoor ze recent promoveerde aan Wageningen University & Research (WUR).

Negatieve effecten van nachtdiensten

Het is bekend dat door verstoring van het natuurlijke ritme van slapen en eten bij nachtdiensten gezondheidsklachten kan veroorzaken zoals maag- en darmklachten, concentratieproblemen en vermoeidheid. Op de lange termijn hebben mensen die regelmatig nachtdiensten draaien een verhoogd risico op overgewicht, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Daarnaast is er door vermoeidheid en een verminderde concentratie een grotere kans op fouten op het werk en (verkeers)ongevallen. De Rijk onderzocht de rol van voeding tijdens de nachtdienst om deze negatieve effecten te verminderen. Dat deed ze met de Etmaal- en de Time to Eat-studie.

Voeding en alertheid

In de Etmaalstudie is onderzocht of er een verband is tussen voeding en welzijnsklachten van 164 verpleegkundigen in de nachtdienst. Uit de studie blijkt dat de frequentie van eetmomenten, timing, samenstelling en grootte van de maaltijden, en voedingskwaliteit geassocieerd wordt met alertheid, slaap en maag- en darmklachten. Meer eetmomenten hangen onder meer samen met verbeterde alertheid, net als voeding met veel vet (dat 1 à 2 uur voor de alertheidstest werd gegeten). Ook direct na het eten van een maaltijd met koolhydraten waren de deelnemers meer alert, maar 1 tot 2 uur na een maaltijd met koolhydraten nam de concentratie juist sterk af.

Aantal eetmomenten

De Time to Eat-studie bouwt voort op de resultaten van de Etmaalstudie. In deze studie is gekeken naar het effect van géén, 1 kleine en 3 kleine maaltijden met snelle of langzame koolhydraten tijdens nachtdienst op alertheid, hongergevoelens, maagdarmklachten en bloedglucosewaarden. Tijdens deze gecontroleerde voedingsproef volgden 53 verpleegkundigen en verloskundigen van Ziekenhuis Gelderse Vallei 2 tot 3 dagen (en nachten) een voedingsprotocol met door de onderzoekers aangeleverde maaltijden. Naast het invullen van vragenlijsten, voerden de deelnemers fysieke fitheidstests uit tijdens de dienst en werd hun bloedglucose gemeten. De resultaten laten zien dat het consumeren van maximaal 3 kleine maaltijden met een lage glycemische last effectief het hongergevoel tijdens de nachtdienst vermindert, terwijl de alertheidsniveaus gehandhaafd blijven. Deze maaltijden leidden wel tot iets meer maagdarmklachten, hoewel die verschilden per persoon. Over het algemeen werden er minder maagdarmklachten ervaren tijdens de Time to Eat-studie dan gebruikelijk.

Tips voor de praktijk

Een voorbeeld van een goede maaltijd tijdens de nachtdienst is volgens De Rijk een kleine maaltijd met langzame koolhydraten, zoals yoghurt of kwark met fruit en muesli. Verder raadt ze aan het biologische ritme zo goed mogelijk aan te houden, en tijdens en vlak voor een nachtdienst zo min mogelijk te eten.

Een samenvatting van het onderzoek is hier te lezen

Bron: Alliantie Voeding in de zorg