Discussie over nieuwe afvalmedicatie

Moeten we iedereen die te zwaar is behandelen met de nieuwe generatie afslankmedicatie? En zijn we met deze medicijnen niet aan het dweilen met de kraan open? Dit soort vragen stonden centraal tijdens de discussiemiddag die het nieuws- en discussieplatform Foodlog organiseerde op 26 november.

Maatschappelijke vraag

Zorgprofessionals zijn blij dat er eindelijk iets is wat mensen effectief helpt bij afvallen: de door de farmaceuten Novo-Nordisk en Eli Lilly op de markt gebrachte GLP-1 medicatie waaronder Ozempic^®, Wegovy^® en Mounjaro^®. Deze medicijnen zijn succesvol in het verlagen van de bloedsuikerspiegel bij diabetespatiënten maar ze doen meer: ze zorgen voor snel gewichtsverlies en helpen op gewicht te blijven. Maar hoe gaan we hier nu als maatschappij mee om? En moeten er niet eerst andere stappen genomen worden om mensen gezonder te laten leven? Tijdens het Foodlog-café van november discussieerden velen mee over dit onderwerp. Vertegenwoordigd waren onder andere het Voedingscentrum, JOGG, Stichting Voeding Leeft, de Academie voor Coaching en Leefstijl, voedselproducenten, ervaringsdeskundigen, diëtisten, leefstijlcoaches en enkele bekende professoren als Hanno Pijl (Leids Universitair Medisch Centrum) en Renger Witkamp (Wageningen University & Research). Gespreksleider was Dick Veerman van Foodlog.

Gemengde gevoelens

Hoeven we ons, nu je met een injectie de eetlust kunt remmen, geen zorgen meer te maken over de obesogene samenleving? Zo gemakkelijk ligt het niet volgens de aanwezigen. De middelen zijn effectief maar ook duur en voorlopig niet voor iedereen betaal- en beschikbaar. Pijl heeft gemengde gevoelens: ‘Ik zie dat het werkt en dat het medisch gezien een oplossing is. Maar zijn we het niet aan het gebruiken als oplossing voor een maatschappelijk probleem? Het probleem dat onze leefomgeving uitnodigt tot weinig bewegen en te veel en ongezond eten?’ Hij vindt het breed gaan inzetten van deze medicijnen nogal wat. Precies over dit punt horen we obesitasarts Liesbeth van Rossum in een aflevering van de podcastserie die gemaakt is in voorbereiding op de discussiemiddag. ‘Afvallen draagt bij aan minder kans op welvaartszieken als diabetes type 2, hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker. De kritiek dat de nieuwe generatie afslankmiddelen medicaliseert vind ik daarom onterecht. Het voorkomt juist dat mensen later meer medicijnen nodig hebben vanwege de gevolgen van overwicht.’

Ervaringsdeskundige

Dat de medicatie werkt is duidelijk, maar het werkt niet bij iedereen. Onderzoek laat zien dan het bij 10-15 procent van de mensen die het voorgeschreven krijgen niet effectief is of ze moeten vroegtijdig stoppen vanwege vervelende bijwerkingen zoals misselijkheid en diarree. Ervaringsdeskundige en gezondheidsjournalist Hanny Roskamp is positief. ‘Ik vind het door het gebruik van deze medicijnen gemakkelijker om gezonde keuzes te maken. Het werkt fantastisch, maar ik moet wel blijven bewegen en gezond eten. Ik kan niet nu met een zak chips op de bank gaan liggen. Dan kom ik weer aan. In het begin ging het afvallen heel snel, maar op de lange termijn wordt de werking wel minder krachtig en moet ik veel meer opletten.’

GLP-1

Het effect van de medicatie berust op de werking van het hormoon GLP-1 (glucagon-like peptide-1). GLP-1 wordt normaal gesproken in je darmen aangemaakt en het stimuleert het gevoel van verzadiging en remt de eetlust. Het gevolg is dat mensen die deze medicatie gebruiken gemakkelijk veel afvallen. Tijdens de discussie deed zich de vraag voor of de eigen productie van GLP-1 niet gestimuleerd kan worden. Volgens een aanwezige darmmicrobioomspecialist is dat mogelijk door te zorgen voor voldoende boterzuurproducerende bacteriën in de darm. En dat doe je met een vezelrijke voeding en het beperken van suikers. Witkamp vraagt zich echter af of het echt mogelijk is de eigen GLP-1 productie zover op te voeren: ‘Dat red je niet. Maar aan de andere kant ben ik wel sceptisch over wat het met je lichaam doet als je levenslang kunstmatig het GLP-1 gehalte hooghoudt. Natuurlijk is de medicatie nu toegelaten en veilig bevonden, maar wat de effecten van extreem lang gebruik zijn, weten we nog niet.’

Overheid doe iets!

De discussie ging ook voor een groot deel over wat er aan onze maatschappij zou moeten veranderen om te voorkomen dan zoveel mensen te zwaar worden. Hoe kunnen we het gedrag van mensen ten goede veranderen? De aanwezigen waren het erover eens dat daarin een rol voor de overheid is weggelegd. ‘Er moet echt iets gebeuren’, zegt gespreksleider Veerman. ‘Volgens de nieuwste cijfers wordt verwacht dat in 2050 64 procent van de bevolking te dik is.’

Podcastserie

In voorbereiding op deze discussiemiddag is een podcastserie gemaakt van 4 delen waarin het probleem van diverse kanten wordt uitgediept door deskundigen en podcasthost Dick Veerman. De afleveringen duren ongeveer 30-45 minuten per deel.