‘Diëtisten kunnen ACT ook inzetten bij coeliakie en PDS’
Bianca Hermans is PDS- en coeliakie-diëtist en gedragstherapeut met een eigen praktijk (Compleat Coaching). Acceptatie en commitment therapie (ACT) is de basis van inzichten, tips en oefeningen die ze haar patiënten geeft. Volgens haar is ACT niet alleen geschikt bij leefstijlbegeleiding, obesitas en eetbuien, maar ook uitermate geschikt voor het begeleiden van mensen met chronische aandoeningen als coeliakie en PDS.
In de rubriek “Praktijk” vertelt Bianca er meer over. Wil je ook bloggen over jouw werk of ken je een collega met een goed verhaal? Tip de redactie op info@nieuwsvoordietisten.nl.
Hier is het verhaal van Bianca:
Ervaringsdeskundige
Als PDS- en coeliakie-diëtist weet ik hoe zo’n aandoening je leven kan beheersen. Als ervaringsdeskundige weet ik dat nog véél beter. Geleefd worden door je darmen, constant alert zijn op wat je in je mond stopt. De spontaniteit is ver te zoeken. Die frustraties zijn vaste kost bij mij op het spreekuur. Ook bij andere diëtisten. Maar hoe ga je daarmee om als diëtist?
Coeliakie en frustratie
Onlangs leidde ik een kennissessie tijdens de themabijeenkomst van coeliakie-diëtisten van de Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV), met als onderwerp “coeliakie en frustratie”. De voorbereidende vraag was simpel: ‘Welke frustraties kom jij tegen bij jouw cliënten?’ De beerput ging open: onbegrip in de omgeving, verwarrende etikettering, het glutenvrije dieet is duur, niet spontaan uit eten kunnen, glutenvrije dieetproducten zijn vaak ongezond, brood is niet lekker, etc. De frustratie die nog het meest raakt is die van ouders met een kind met coeliakie: je probeert alles in een risicovolle situatie voor je kind onder controle te houden, maar ontdekt dat dat niet lukt. Machteloos voelt dat voor ouders.
Oplossingsreflex niet altijd nuttig
Die machteloosheid kunnen diëtisten zelf ook voelen tijdens het spreekuur: pubers die hun eigen plan trekken, de arts werkt niet mee, onvoldoende mogelijkheden voor laaggeletterden of bij een taalbarrière, tijdgebrek, de cliënt die ja zegt, maar nee doet… Maar zijn we echt zo machteloos? We zijn als zorgprofessionals zo gewend om te werken vanuit ons oplossingsreflex. Ik ben er van overtuigd dat ons grote gevoel van compassie en empathie, zorgt voor een “exacerbatie” van het oplossingreflex. Maar is dat reflex altijd even nuttig? De vraag die ik mezelf altijd stel, bij elke cliënt, bij elk gesprek: wat heeft diegene nu nodig? En dat hoeft niet een praktische oplossing te zijn. De frustratie laten ventileren kan al heel veel voor iemand betekenen. En ja, dan heb je een keer geen advies gegeven (wat natuurlijk best gek voelt). Maar je hebt wel iets heel waardevols meegegeven: erkenning van het gevoel. En daarmee begint het begeleiden bij frustraties. Oordeelloos luisteren. Vul niet in wat de cliënt mogelijk zou voelen, maar vraag door (als een nieuwsgierige wetenschapper). De cliënt leert hiermee zichzelf en zijn frustratie beter kennen. En door frustratie te bespreken ontstaat er vaak nog iets moois bij je cliënt: afstand. Afstand van de frustraties en de gedachten die daarbij horen. Je cliënt wordt er minder in meegesleurd. Afstand nemen van gedachten noemen we binnen ACT cognitieve defusie. En geloof me, het kan een hoop rust geven!
ACT is hot
Ik werk nu bijna 3 jaar met Acceptatie en Commitment Therapie (of Training). ACT is hot. En terecht! Je bereikt op een veel dieper level resultaat. Iets waar jouw cliënten op de lange termijn veel baat bij hebben. Steeds meer diëtisten werken met ACT en herkennen dit. Maar wat opvalt is dat ACT vooral wordt gebruikt op het gebied van leefstijlbegeleiding en verstoord eetgedrag. Heel erg waardevol, dat is ook mijn ervaring. Maar weet dat het net zo waardevol is bij chronische ziekten, zoals coeliakie en PDS. De afgelopen jaren zijn meerdere onderzoeken gepubliceerd die laten zien hoe effectief gedragstherapie en ACT is bij buikklachten.1,2,3 Duidelijk is dat ACT een significante verbetering geeft bij stress en depressie. Cruciale onderdelen voor het omgaan met darmaandoeningen. Mijn oproep aan alle diëtisten is dan ook om ACT breder in te gaan zetten.
Podcast
Samen met de NCV heb ik de podcast “Coeliakie accepteren: Hoe doe je dat?” opgenomen. Met veel persoonlijke voorbeelden over mijn glutenvrije leven vertel ik hoe je ACT kan inzetten. Wellicht geeft het je inspiratie. Luister de podcast zelf en deel ‘m met jouw coeliakiepatiënt. Acceptatie van coeliakie staat nog altijd te laag op de agenda in het gehele behandeltraject. Laten we daar als diëtist verandering in brengen.
Referenties
1 Mirsharifa SM et al (2019) The Efficacy of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Matrix on Depression and Psychological Capital of the Patients with Irritable Bowel Syndrome. Open Access Maced J Med Sci. 15; 7(3): 421–427
2 Wynne B et al (2019) Acceptance and Commitment Therapy Reduces Psychological Stress in Patients With Inflammatory Bowel Diseases. Gastroenterology 156(4):935-945.e1
3 Sánchez BS et al (2017) New psychological therapies for irritable bowel syndrome: mindfulness, acceptance and commitment therapy (ACT). Rev Esp Enferm Dig 109(9):648-657
Gepubliceerd op 6 februari 2023
Door Angela Severs