‘De diëtetiek heeft de afgelopen 40 jaar een enorme ontwikkeling doorgemaakt’

Met de ontwikkeling van medische voedingen is een enorme vooruitgang geboekt, maar wat gewone voeding betreft, zijn we steeds verder afgedwaald van wat gezond is. Dat is de visie van Ellen Govers, die na bijna 43 jaar afscheid neemt als praktijkvoerend diëtist. De afgelopen 24 jaar werkte ze bij zorginstelling Amstelring in Amstelveen. Ze hoopt dat de diëtist in de toekomst een centralere rol krijgt in de behandeling van overgewicht.

Je studeerde in 1976 af als diëtist. Hoe zag de diëtetiek er toen uit?

‘Ik zat bij de eerste lichting van de nieuwe 4-jarige opleiding van de Hogeschool van Amsterdam. In het nieuwe, laatste jaar, kregen we colleges van specialisten uit het ziekenhuis, zoals een maagleverdarmarts, een nefroloog en een cardioloog. In die tijd werkte er nog maar weinig diëtisten in ziekenhuizen. De artsen schreven diëten voor en de diëtist voerde dat uit. Zoals het Meulengrachtdieet, een zacht gemalen voeding op basis van melkproducten, dat door de gastro-enteroloog werd voorgeschreven bij een maagzweer. In die tijd was de Helicobacter pylori-bacterie nog niet ontdekt en bestonden protonpompremmers nog niet. Bij diabetes werd alle voeding afgewogen om een vast aantal koolhydraten per maaltijd binnen te krijgen. Zo kwam het voor dat iemand 1¾ boterham kreeg. En sondevoeding werd nog met de hand gemaakt. Daar gingen blikjes babyvoeding met gepureerd vlees doorheen.’

Op welke terreinen is de meeste vooruitgang geboekt?

‘Er zijn vooral grote verbeteringen geweest op het gebied van medische voeding, zoals de introductie van kant-en-klare sondevoedingen en drinkvoedingen. Al werden die niet meteen vergoed. Zo moest het management van instellingen er echt van overtuigd worden dat industriële sondevoeding beter was. Net als tegenwoordig was het toen ook al een geldkwestie. Het budget voor voeding is altijd al heel laag geweest. En ook bij drinkvoeding heeft het wel 20 jaar geduurd voordat het via de zorgverzekering vergoed werd. Verder is er in het verleden een enorme slag gemaakt in het kwaliteitsbeleid van diëtisten. Het kwaliteitsregister heeft een vlucht genomen en iedere praktiserende diëtist weet dat je punten moet halen en je op verschillende gebieden moet ontwikkelen om geregistreerd te zijn. Dat is geen punt van discussie meer. Tegenwoordig moet je ook aan collega’s of andere professionals uit je omgeving vragen op welke terreinen je je het beste verder kunt ontwikkelen. Dat is echt geweldig.’

Is er in jouw ogen ook ergens sprake van een achteruitgang?

‘Jazeker, ons gewone voedingspatroon is steeds verder afgedwaald van gezond basisvoedsel door de introductie van verpakte en bewerkte voedingsmiddelen waar de supermarkten mee vol liggen. Deze producten leveren over het algemeen veel minder voedingsstoffen dan wanneer je ze zelf zou maken, bijvoorbeeld minder voedingsvezel en groente, en meer zout. Ook een achteruitgang vind ik de ontwikkeling dat steeds meer huisartsen voedingsadviezen en leefstijladviezen gaan geven aan mensen met overgewicht. Daar zijn we net 30 jaar vanaf en de patiënt schiet er niets mee op. Huisartsen hebben te weinig kennis van voeding en de aanpak van overgewicht wordt echt sterk onderschat.’

Hoezo wordt de aanpak van overgewicht onderschat?

‘In Nederland heeft de helft van de volwassenen overgewicht, en obesitas is na kanker het grootste gezondheidszorgprobleem. Obesitas wordt inmiddels door de WHO erkend als een ziekte en zou dus ook adequaat behandeld moeten worden. Heel lang bestond het idee dat de Richtlijnen goede voeding wel uitkomst konden bieden. Als mensen met overgewicht maar volgens de richtlijnen gaan eten, krijgen ze vanzelf een gezond gewicht. Maar dat is grote onzin. Het gaat voorbij aan het basisprobleem van overgewicht: insulineresistentie, vroeger ook wel het metabool syndroom genoemd. Dat los je niet op met alleen het adviseren van de Richtlijnen goede voeding. Dat is een te simpele oplossing voor een complex probleem. Om overgewicht aan te pakken is een persoonlijk, vaak koolhydraatbeperkt advies van de diëtist nodig. In Europees verband binnen de EFAD zijn we daarom bezig een strategie op te zetten voor de diëtist als centrale zorgverlener voor gewichtsgerelateerde problemen. De diëtist stuurt daarbij indien nodig door naar andere professionals, zoals naar een psycholoog bij psychische barrières voor gewichtsverlies en naar een praktijkondersteuner of specialist bij comorbiditeiten. Dat zou een effectieve manier zijn om overgewicht aan te pakken, ook qua kosten.’

Heb je tips voor jongere collega’s?

‘Kijk waar je kracht en interesses liggen, want op die gebieden ben je vaak gemotiveerder om je daarin te blijven verbeteren. Zorg ook dat je een betrouwbare samenwerkingspartner bent voor andere disciplines, zodat je de toegevoegde waarde van de diëtist goed naar voren kunt brengen. Tenslotte is het goed om te zorgen dat je zelf in balans bent. Het werk als diëtist kan emotioneel zwaar zijn. De omgeving onderschat het vaak en denkt dat je alleen een beetje over voeding hoeft te praten. Maar de hele dag kom je in aanraking met mensen met problemen, anders komen ze niet bij een diëtist terecht. Bij het draaien van spreekuren zie je bijvoorbeeld ieder kwartier iemand anders, met een ander probleem en een andere maatschappelijke situatie. Je moet continu schakelen. Om goed werk te leveren als diëtist moet je fysiek en mentaal topfit zijn.’