Communicatie is uitdaging bij beperkte gezondheidsvaardigheden

Ruim 3 op de 10 Nederlanders hebben beperkte gezondheidsvaardigheden. In de zorg liggen de grootste uitdagingen in de omgang met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden op het terrein van de communicatie. Dat is één van de bevindingen uit de “Kennissynthese 2024. Gezondheidsvaardigheden in Nederland: actuele kennis en inzichten” van het Nivel.

Samen beslissen

Veel zorgverleners vinden het proces van samen beslissen met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden lastig. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden begrijpen de informatie niet altijd en kunnen vaak moeilijker uitleggen wat hun voorkeuren zijn. Ze stemmen sneller in met een voorstel voor een behandeling van de zorgverlener. De meest voorkomende communicatieproblemen die zorgverleners ervaren bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden zijn:

  • Patiënt laat de beslissing bij mij als zorgverlener
  • Patiënt kan zorgvraag of klacht niet duidelijk verwoorden tijdens het consult
  • Patiënt laat niet merken wat hij of zij wil
  • Patiënt begrijpt mijn adviezen niet
  • Patiënt begrijpt mijn uitleg niet
  • Ik kan als zorgverlener moeilijk inschatten of de patiënt mij begrepen heeft
  • Patiënt ontwijkt het gesprek
  • Patiënt reageert niet of nauwelijks op mijn vragen

Goede communicatie

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden vinden het lastig om hun zorgvraag of klachten goed te verwoorden en geven aan dat ze soms dingen vergeten te vertellen of te vragen. Ze zijn vaak onzeker en voelen zich niet altijd op hun gemak. Zij ervaren het als probleem dat zorgverleners ingewikkeld medisch jargon gebruiken, en er te gemakkelijk vanuit gaan dat de patiënten die informatie begrijpen. Serieus genomen worden door de zorgverlener en voldoende tijd tijdens het consult worden door hen als belangrijke randvoorwaarden genoemd voor goede communicatie.

Informatie vaak te ingewikkeld

Gezondheidsinformatie is voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden veelal te ingewikkeld en niet toegespitst op hun behoefte, hun communicatieniveau en de kanalen waarop ze te bereiken zijn. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden zijn meestal ook minder digitaal vaardig en maken minder gebruik van informatie op internet. Veel van hen hebben een voorkeur voor visuele informatie (bijvoorbeeld in de vorm van filmpjes, folders met beeldmateriaal) en narratieven (verhalen van andere mensen die op hen lijken). Daarnaast is er bij hen een voorkeur voor (eenvoudig) geschreven informatiemateriaal.

Rol van de omgeving

Bij gezondheidsvaardigheden gaat het niet alleen om iemands individuele vaardigheden, maar doet het er ook toe hoe complex de situatie is waarin iemand moet handelen. Als de context – bijvoorbeeld een ziekenhuis of zorgsysteem – meer ondersteuning biedt en beter aansluit bij de behoeften van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, worden de problemen die zij ervaren kleiner. Veel actueel onderzoek richt zich dan ook op hoe je de zorg beter af kunt stemmen op de behoeften van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en hen beter kunt ondersteunen bij samen beslissen, zelfmanagement en medicatiegebruik. Ook zijn er diverse materialen en methodieken ontwikkeld voor informatievoorziening aan en communicatie met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Een daarvan is de terugvraagmethode, waarmee gecheckt kan worden in hoeverre de patiënt informatie heeft onthouden en begrepen. De terugvraagmethode is generiek in alle zorgconsulten toepasbaar. De zorgverlener vraagt aan de patiënt om in eigen woorden te herhalen wat er zojuist in het consult is besproken. Als het nodig is kan de zorgverlener daarna nog verbeteren of aanvullen.

Gezondheidsvaardigheden

Beperkte gezondheidsvaardigheden komen vaker voor onder mensen met een laag opleidingsniveau en/of beperkte digitale vaardigheden, laaggeletterden, migranten en ouderen. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden zijn niet of slechts ten dele in staat gezondheidsinformatie te vinden, te begrijpen en te gebruiken voor het nemen van beslissingen over hun gezondheid en zorg. Dit heeft grote impact op gezondheidsuitkomsten en zorggebruik en ligt ook ten grondslag aan sociaaleconomische gezondheidsverschillen in Nederland.

Minder gezonde leefstijl

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben vaak een slechtere gezondheid, ze hebben meer kans op chronische aandoeningen en ze maken meer gebruik van de zorg. Ze hebben in het algemeen ook een minder gezonde leefstijl: ze eten minder gezond, bewegen minder en roken vaker. Mede daardoor is er vaker sprake van overgewicht en obesitas en gerelateerde ziekten en gezondheidsproblemen. Ook nemen zij minder vaak deel aan screeningsprogramma’s, bijvoorbeeld de screening op borstkanker, baarmoederhalskanker of darmkanker, en maken zij minder gebruik van preventieve gezondheidszorg, zoals de jaarlijkse (griep)vaccinatie.

Bron: Nivel

Gepubliceerd op 21 oktober 2024

Door Angela Severs

Reageer op dit artikel

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.